De huisgenoot – Marjolijn Uitzinger

Voor wie rond Kerst en Oud & Nieuw verlegen zit om een spannend boek: “De huisgenoot” is de derde Berlijnse thriller van Marjolijn Uitzinger (Amsterdam, 1947) en speelt zich gedeeltelijk in dezelfde periode af, wat ik persoonlijk altijd als erg fijn ervaar, omdat je jezelf er dan des te meer in kunt verplaatsen: “… Het was ijzig koud, vroeger dan andere jaren was de vorst ingevallen. Volgens het televisienieuws waren er al zeven zwervers doodgevroren…”. En even verder: “… Ik opende de deur van mijn grote Amerikaanse ijskast en keek in een deprimerende leegte, na Kerstmis had ik geen boodschappen meer gedaan…”. Ik bedoel maar…

Berlijn: de meest creatieve stad van Europa
Aan het woord is Florian von Bismark die op het punt staat als toekomstig minister van Justitie lid te worden van een schaduwkabinet: “… Het was een open zenuw, een keihard gevecht tussen ambitieuze kandidaten…” (Wikepedia - Een ‘schaduwkabinet’ of ‘schaduwregering’ is een groep politici van een oppostiepartij die partijwoordvoerder zijn op verschillende beleidsterreinen en zo een alternatieve ministerraad vormen. Een schaduwminister kan het beleid van de zittende minister op hetzelfde beleidsterrein bekritiseren en alternatieven presenteren. Vaak worden schaduwministers na een verkiezingsoverwinning van hun partij ook daadwerkelijk minister). Marjolijn Uitzinger weet daar alles van. Ze is politiek verslaggever geweest bij de Volkskrant en Het Vrije Volk, presenteerde op radio en televisie voor o.a. de Vara het programma ‘In de Rooie Haan’, voor de NOS ‘Met het oog op morgen’, en was tussen 1990 en 2006 de stem van de Avro op Radio 1. Momenteel woont en werkt ze in Berlijn. In 2009 schreef ze samen met NOS-correspondent Margriet Brandsma "Na de Muur. Oog in oog met het nieuwe Duitsland", waarin onderzocht wordt hoe gewone Oost- en West-Duitsers tegen de val van de Muur aankijken. Het leuke aan “De huisgenoot” is dat je een gratis code krijgt waarmee je een Berlijn-app kunt downloaden om de ‘meest creatieve stad van Europa’ te verkennen. Op de website van Marjolein Uitzinger kwam ik ook uitgebreide reisdocumentatie over Berlijn tegen: zie hier. Voor 25 euro laten Uitzinger en Brandsma je zelfs een stuk van de stad zien!

Fahrerflucht
Terug naar Florian. Een welgestelde dertiger die door zijn vrouw is verlaten: ze houdt meer van vrouwen. Samen hebben ze een zoontje van vijf, die af en toe een weekend bij hem logeert. Florian heeft er allemaal niet al te veel hartzeer van; hij vindt het wel lekker om alleen te wonen. Als hij op een stervenskoude avond thuiskomt zit er een dakloze jongen in zijn portiek: Mirco. De jongen kent hem: “… Alle politici zouden zo moeten zijn als u. U koopt mijn krant. Altijd vriendelijk. En vanavond zag ik u op televisie, toen ik koffie dronk in het station. Goed interview…”. Florian geeft hem wat geld. Als hij naar bed gaat zit de jongen er nog steeds. Hij bedenkt dat het misschien doorgestoken kaart is. Dat er buiten een verborgen camera opgesteld kan staan, omdat de pers wil showen hoe hij reageert op zwervers. De SPD neemt het toch zo graag op voor mensen aan de onderkant van de maatschappij?! De jongen praat zich zijn huis in. Staat de volgende avond weer op de stoep. Berekenend beseft Florian dat het zijn populariteit alleen maar ten goede komt als hij zich ontfermt over een zwerfjongere. Bovendien gedraagt Mirco zich intelligent, beschaafd en bescheiden. Binnen de kortste keren is zijn logeerkamer bezet door deze nieuwe huisgenoot. Als Mirco ook nog eens een buitengewoon zielig verhaal ophangt over zijn achtergrond, besluit Florian hem in dienst te nemen als privéchauffeur. Kan hij af en toe eens een borreltje extra nemen. Op een avond na een vergadering steekt er een fietser in volle vaart de weg over. Mirco kan hem niet meer ontwijken. Florian springt de auto uit, ziet dat hij dood is, ziet ook dat er verder niemand op straat is, stapt zijn auto weer in, en beveelt de verbijsterde Mirco door te rijden: ‘Fahrerflucht’. Door dit ernstige misdrijf zijn de politicus en de zwerver tot elkaar veroordeeld. De gevolgen stapelen zich op. Steeds heftiger chantagemiddelen zijn nodig om het ongeval onder het tapijt te vegen. Ik ga natuurlijk niet alles uit de doeken doen: het moet wel spannend blijven.

In de politiek heb je geen vrienden
Wie denkt dat politiek saai is, moet dit boek maar eens lezen. Heel knap schetst Uitzinger een speelveld dat nog het meest weg heeft van een arena. De belanghebbenden draaien als haaien om elkaar heen. Met argusogen wordt niet alleen iedere beweging van de tegenpartij gevolgd, maar ook die van de kandidaten binnen eigen gelederen. “… In de politiek heb je geen vrienden…”, zegt Florian. Als hij wegens een uitglijder bij zijn fractiebestuur op het matje moet komen gaat dat zo: “… ‘Ik heb Bismark al hierop aangesproken, hij heeft zijn verontschuldigingen aangeboden en hij heeft me klip en klaar toegezegd dat dit niet meer zal voorkomen.’ Zo berouwvol mogelijk keek ik de vergadertafel rond, maar die moeite had ik me kunnen besparen, niemand keurde me een blik waardig. De aanwezigen bladerden wat in hun papieren of hielden hun ogen gericht op Anna- Lotte. Bij mijn binnenkomst was ik niet begroet, men negeerde mij totaal…”. Het politieke bedrijf lijkt voornamelijk gebaseerd op afgunst. Als iemand een ander pootje kan haken, zal dat niet worden nagelaten. Het is dan ook erg vervelend dat Florian’s tegenstreven, de CDU-politicus Gerhard Kuhn, hem al vanaf het gymnasium kent, en veels te veel van hem weet. Florian wordt neergezet als een saaie, onsportieve boekenwurm, die het alleen maar over politiek kan hebben, en erger. De insinuaties zijn niet van de lucht. Florian zal met Kuhn af moeten rekenen om zijn gezicht te redden:
“… Het politieke bedrijf lijkt op de dierenwereld. Als het alfadier verzwakt is, nemen anderen hun kans waar…”.

Ieder woord op zijn eigen, prettige plaats
Hoewel “De huisgenoot” klein is gehouden - geen grootse avonturen in de zin van de mediathriller van 2014 "Ik ben Pelgrim" – komt er genoeg aan actualiteit voorbij om de aandacht te vangen. Het gaat b.v. over de Stricher, de voornamelijk Bulgaarse en Roemeense schandknapen, die in de buurt van Bahnhof Zoo klanten trachten op te pikken. De schrijfster haalt een onderzoek van Sabine Rückert aan, “Toten haben keine Lobby” (1998), dat voornoemde schreef naar aanleiding van een krantenartikel waarin werd beweerd dat één op de twee moorden in Duitsland nooit boven water komt. Elk jaar zouden “… maar liefst zo’n twintigduizend moorden in de Bondsrepubliek onopgemerkt blijven. En als ze wel worden ontdekt, blijven ze vaak onopgelost. De publieke opinie is zich daarvan niet bewust; meestal blijft de verslaggeving beperkt tot kleine berichten, tenzij het een spectaculair geval is…”. Andere onderwerpen zijn o.a. het gebruik van de partydrug GHB, seksuele intimidatie, klokkenluiders en bouwfraude. Het bijzondere aan deze thriller vind ik dat er geen sprake is van good guys versus bad guys: alle personages hebben hun goede en zwarte kanten – net als in het echte leven. De auteur beschrijft het politieke theater vol huichelende, calculerende geesten en de bijhorende persmuskieten, op een uitzonderlijk kalme, bijna beheerste manier. Ieder woord staat op zijn eigen, prettige plaats.
Vooralsnog zijn we volgens mij nog niet klaar met Uitzinger, want “De huisgenoot” eindigt aldus: “… Onwillekeurig glimlachte ik. Wie dacht dat mijn rol was uitgespeeld, vergiste zich. Ik was nog lang niet weg…”. Gelukkig maar!

Uitgave: De Geus – 2014, 283 blz., ISBN 978 904 453 368 2, €17,50
Rechtstreeks bestellen: klik hier