De oorlog van ISIS – Judit Neurink

In perscentrum Nieuwspoort ontving Minister Ivo Opstelten van Veiligheid en Justitie op 12 januari j.l. het eerste exemplaar van “De oorlog van ISIS” uit handen van een doorgewinterde correspondente - voor Trouw en De Standaard - met grote kennis van de Koerdische regio: Judit Neurink (Goor, 1957). Sinds april 2008 woont Neurink in de, gelukkig nog steeds veilige, Noord-Iraakse stad Erbil, waar ze een mediacentrum heeft opgezet.

Opeens waren ze overal
“… Opeens waren ze overal in het nieuws: de radicale strijders van ISIS. Met zwarte vlaggen en hun gezichten verborgen onder sjaals, reden ze in colonne via de tv de huiskamers binnen als het nieuwe islamitische gevaar. Ze veroverden grote steden in Syrië en Irak en legden de inwoners de strenge islamitische wetgeving op. Ze riepen een eigen islamitische staat uit en probeerden die met de moderne wapens die ze onderweg buitmaakten uit te breiden. Hele groepen mannen – soldaten en burgers – werden afgeslacht, westerlingen werden ontvoerd en onthoofd, en vrouwen en kinderen buitgemaakt. De vrouwen misbruikt en verhandeld als seksslaven, de kinderen klaargestoomd in ISIS’ extreme vorm van de islam. Wat is ISIS eigenlijk – of IS, naar de islamitische staat die ze uitriep? Waar komt de organisatie vandaan, wat wil ze eigenlijk en waarom? Wat maakt deze agressieve groep zo aantrekkelijk voor de jonge mannen en zelfs vrouwen die zich naar Syrië en Irak laten lokken? En wat houdt die oorlog van ISIS eigenlijk in?...”; aldus de achterflap van “De oorlog van ISIS”.

Sekte
Eigenlijk is dit boek alweer achterhaald, omdat de terreur van ISIS doorgaat, met als voorlopig hoogtepunt het filmpje van de verbranding van de jonge Jordaanse piloot, dat afgelopen week de hele wereld verbijsterde.
Ik las in een kort krantenberichtje dat volgens onderzoek één op de drie Nederlanders zich afsluit van negatief nieuws door de radio of tv helemaal uit te doen. Meer dan de helft van de Nederlanders wordt regelmatig neerslachtig van het nieuws. Niet zo raar natuurlijk. Volgens sommige deskundigen helpt het als mensen ook wordt verteld hoe problemen kunnen worden aangepakt, laat de media die taak te veel liggen, en is het tijd voor ‘oplossingsgericht nieuws’. Ik vind dat Judit Neurink allang zo werkt: “… Waar ik woon zijn samenzweringstheorieën erg populair. Irakezen spreken me aan: denk ik dat Amerika achter ‘Daesh’ (de Arabische naam voor ISIS) zit? Of de CIA? Is ISIS-leider Al-Baghdadi geen Israëlische spion, is hij niet door Israël opgeleid? Ik probeer die mensen ervan te doordringen dat de werkelijkheid niet alleen ingewikkelder, maar vooral ook interessanter is…”.
In haar boek legt ze buitengewoon genuanceerd uit waar ISIS voor staat, en geeft handvaten om met dit fenomeen om te gaan. Opvallend is dat Neurink ISIS nadrukkelijk neerzet als een islamitische sekte. Sekten kunnen vrijwel iedereen ompraten en het is bijna onmogelijk eruit te komen. Ze houdt zich consequent aan de naam ISIS omdat ze IS, oftewel islamitische staat, veel te veel eer vindt voor een zelfuitgeroepen schrikbewind, dat door geen enkel land wordt erkend.

Raqqa is being slaughtered silently
Sinds januari 2014 is de slaperige Syrische provinciestad Raqqa een internationaal bekendstaande oorlogsstad geworden doordat het als basis voor ISIS ging functioneren, die het in propagandavideo’s neerzet als het islamitische paradijs. De verzetsgroep ‘Raqqa is being slaughtered silently’ (Raqqa wordt in stilte geslacht) filmt met verborgen camera’s wel wat anders: “… een gewapende man gebiedt handelaren op de markt te gaan bidden, een ander draagt een kledingverkoper op alleen nog door ISIS goedgekeurde kleding in zijn etalage te tonen. Stapels pakjes sigaretten en andere ‘verboden’ zaken worden openlijk verbrand. Groepjes mannen bidden netjes in rijtjes op straat…”. Alles is zwart: de kleding, de vlaggen. Het politiebureau en de kerk, die in een religieus centrum is veranderd, zijn zwart geverfd. “… Een man spreekt een vrouw op straat aan: haar gezicht is onvoldoende bedekt. De stof van de niqaab is te doorschijnend. ‘God houdt van bedekte vrouwen,’ zegt de man. De vrouw heeft geluk, het blijft bij een waarschuwing in plaats van stokslagen voor haar en haar begeleider, zoals nu gebruikelijk in Raqqa…”. Op straat vinden dagelijks executies plaats. De voorbijgangers zijn er zo aan gewend dat ze zich gewoon omdraaien en doorlopen. Op scholen en in trainingskampen worden kinderen vakkundig gehersenspoeld. Lessen in muziek, geschiedenis en sociale studies zijn verboden. De islam-interpretatie van ISIS: “… Een elfjarige uit Aleppo zweert voor zijn camera ernstig trouw aan de kalief. Een jihadi uit België laat zijn zoontje Abdullah van een jaar of zes vertellen dat hij jihadi wil worden, ‘om de ongelovigen te doden, want die doden de moslims.’ Een andere elfjarige vertelt dat hij na de ramadan naar een kamp gaat. ‘Om te trainen met de Kalasjnikov, en te vechten tegen de Russen en de Amerikanen.’ ‘Dit is de generatie van het kalifaat,’ vertelt een jongeman, ‘die zal vechten tegen de ongelovigen en de afvalligen, tegen de Amerikanen en hun bondgenoten. De juiste doctrine wordt in hen geïmplanteerd.’…”. De prijzen zijn in Raqqa omhoog geschoten vanwege de schaarste aan goederen en de hoge belastingen die ISIS heft. Veel burgers zijn veroordeeld tot de gaarkeukens, waar lange rijen staan. “… Het feit dat de jihadisten voor hun maaltijden naar dure restaurants gaan, en zich de speciaal voor hen geïmporteerde dure westerse producten als Pringles, Red Bull en Bounty kunnen veroorloven, leidt tot onvrede…”. Raqqa zit vol strijders die ISIS uit Europa heeft weten te werven - vaak goedgeschoolde emigrantenzonen - en veteranen die in verschillende landen voor de radicale islam hebben gevochten.

De geboorte van ISIS
Voor de westerse wereld lijkt het of ISIS zomaar uit de lucht is komen vallen. Niets is minder waar, vertelt Neurink. In essentie ligt de kiem in de al meer dan veertien eeuwen durende vete tussen de soennieten en sjiieten, de twee islamitische kampen die strijden om de erfenis van hun profeet Mohammed. De soennieten vinden dat zijn opvolgers geselecteerd moeten worden op basis van geschiktheid; de sjiieten menen dat de nazaten van de profeet daarvoor in aanmerking komen. De islam is een in zichzelf verdeeld huis dat geregeerd wordt door de ijzeren wet van oog om oog en tand om tand. Toen de Amerikanen Saddam Hoessein ten val te brachten, hielpen ze de meedogenloos onderdrukte sjiieten in het zadel, die op hun beurt hun haat weer botvierden op de soennitische minderheid. Zo kwam er een soennitische tegenreactie op gang, gesteund door Al-Qaida, waar al gauw de naam van de Jordaanse Zarqawi uit boven kwam drijven. Hij presenteerde zichzelf als de emir van Irak: de religieuze leider van de jihad, de heilige oorlog. Hij was de meedogenloze trendsetter van de onthoofdingsvideo’s die alle Irakezen moesten overtuigen dat samenwerking met de Amerikanen en sjiitische regering gevaarlijk was, en dat meewerken met de wederopbouw van Irak genadeloos afgestraft zou worden. De Amerikanen vonden onder andere een dvd waarop te zien was hoe dertig dorpelingen, mannen, vrouwen, kinderen, werden gekeeld met een mes. Een langdurige, bloederige operatie, waarna ieder hoofd triomfantelijk voor de camera werd gehouden. Zelfs Osama Bin-Laden werd het te gortig; hij verbrak het contact met Zarqawi. ”… Het banditisme bloeide op. Benden maakten van ontvoeringen hun beroep en verdienden er flink aan. Vaak plakten ze er voor de buitenwereld nog wel een religieus etiket op, maar het ging vooral om geld…”. Na de dood van Zarqawi kwam een nieuwe leider op uit de gelederen van Al-Qaida: Abu Bakr al-Baghdadi. Volgens TIME Magazine ‘de gevaarlijkste man van de wereld’ en ‘de nieuwe Bin Laden’.
Ondertussen ontstond in Syrië eveneens een voedingsbodem voor ISIS omdat Assad de radicale soennieten een kopje kleiner wilde maken. Assad kreeg steun uit Iran en Rusland. De soennieten kregen steun uit Saoedi-Arabië, Qatar en Koeweit. De hele wereldpolitiek vocht een strijd uit in Syrië. Jonge Syrische studenten zagen hun romantische dromen over een kalifaat zoals in de begindagen van de islam, gestalte aannemen in ISIS. ISIS werd in de ban gedaan, maar daar werd ze niet slechter van. Rijk geworden van het roven en verhandelen van - soms eeuwenoude - kunstschatten, het aftroggelen van geld van onderdanen, slavenhandel en oliebronnen, betaalde ISIS haar strijders beter dan welke andere verzetsgroep ook. Ze bezat een strak geleide organisatie en was de sterkste: daar wilde je bij zijn!

Letterlijke interpretatie
ISIS rekent zich tot de salafisten: islamaanhangers die de Koran en de uitspraken van Mohammed die verzameld zijn in de Soenna, letterlijk nemen. Iedereen die het niet met haar eens is is een ‘kaffir’, een ongelovige, die afgemaakt moet worden. Het komt er vooral op neer dat ISIS die teksten gebruikt die in haar straatje passen. De Koran biedt namelijk ook de mogelijkheid om de jihad als een geestelijke strijd te zien, die leidt tot God. Omdat slavernij eeuwenlang een onderdeel was van de islamitische samenleving, is dat heden ten dage ook geen probleem. Vrouwen zijn oorlogsbuit. Seks buiten het huwelijk is streng verboden, maar een man kan voor seks een tijdelijk huwelijk sluiten met een slaaf.
Het probleem is dat de meeste jongeren die zich aangetrokken voelen tot ISIS, weinig kennis van de islam hebben. Sommige westerse jihadgangers lezen nog gauw even “Islam voor Dummies” voor ze zich in de strijd storten. ISIS biedt voor politieke en economische problemen – onderdrukking, gebrek aan persoonlijke vrijheden, ongelijke kansen, armoede – een religieuze oplossing: “… voor wie de vijand doodt, is het paradijs de beloning. Er zou zelfs een speciaal paspoort voor de hemel zijn, waarmee ISIS jihadisten de strijd in stuurt – precies zoals de Iraanse ayatollah Khomeini tijdens de Iran-Irakoorlog jongeren met een sleutel voor de hemelpoort de mijnenvelden in zond. De aantrekkingskracht van de hemel heeft voor veel gefrustreerde jongeren alles te maken met de 72 maagden die daar op de mannen zouden wachten…”.
Salafisten maken volgens bronnen nog geen één procent uit van alle 1,6 miljard moslims – wat overigens altijd nog miljoenen mensen zijn. Er bestaat een open brief van tweeëntwintig pagina’s, van 126 soennitische moslimgeleerden uit de hele wereld, waarin ze de argumenten waarmee ISIS haar daden rechtvaardigt onderuit halen. Het lijkt er niet op dat ook maar één rekruut zich daardoor heeft laten tegenhouden. Het gaat ISIS dan ook helemaal niet om geloof, zegt Neurink, het gaat ISIS om de centen en om wie er de baas is.

Daar is weinig heiligs aan
Tot in detail beschrijft Neurink het doen en laten van de meedogenloze moordmachine die ISIS is. Zij ziet ISIS als de erfenis van Saddam Hoessein, wiens regime geen haar beter was. Veel voormalige leden van zijn Baathpartij, die helemaal niet zoveel op hebben met de strenge sharia-wetgeving, steunen ISIS onder het mom van: de vijand van mijn vijand is mijn vriend.
Er zijn aanwijzingen dat ISIS haar filosofie uit een boek haalt: het "Management van Wreedheid" van Abu Naji Bakr - dat in makkelijk Engels gewoon op internet te lezen is. De schrijver stelt dat wreedheid een fase is om de moslimgemeenschap (de Umma) klaar te maken voor een nieuw kalifaat. Excessief geweld en angst maken de mensen murw en meegaand. Toch krijgen volgens Neurink steeds meer soennieten door dat de keuze om ISIS te steunen een foute is geweest, die zich tegen hen keert. De grootste optimisten die in haar verslag aan het woord komen denken dat ISIS tegen de zomer van 2015 verslagen zal zijn. Maar dan ben je er nog niet: de oorzaken van de strijd zijn niet weggenomen en er blijft een regio vol zwaar getraumatiseerde mensen achter.
Volgens deskundigen is het van groot belang dat rekruten van ISIS gedeprogrammeerd worden, omdat ze wandelende bommen zijn. Hoe moeilijk zo’n detoxificatie is blijkt uit de cijfers: bij twaalf procent lukt het gewoon niet. Dat is het zelfde aantal afgekickte drugsgebruikers dat terug valt. Kinderen zijn nog veel moeilijker om te turnen dan volwassenen, omdat ze niet beter weten. Kinderen wennen ook veel sneller aan gruwelijkheden: “… Het zijn vooral de kinderen die aanwezig zijn bij executies en toekijken als iemand gekruisigd wordt. Kinderen in Raqqa kijken allang niet meer op van een lichaam dat met hoofd en romp gescheiden op een speelplaats is opgehangen, of van hoofden die op hekwerken zijn gespietst – terwijl volwassenen vaak een straatje omlopen om het niet te hoeven zien…”. Er zijn bewijzen dat kindsoldaten onder invloed van drugs en angstremmers de strijd worden ingestuurd.
Neurink: “… De oorlog van ISIS is vooral een oorlog die gevoerd wordt uit de naam van God. Een heilige oorlog die al zo’n vijftien eeuwen duurt en die nu op het strijdveld van de eenentwintigste eeuw wordt uitgevochten. Die heet te gaan om geloof, paradijs en martelaren, maar in werkelijkheid gaat om chaos en geweld, leidend tot macht en geld. En daar is weinig heiligs aan…” (godsdienstexpert Karen Armstrong zegt in "In naam van God. Religie en geweld" trouwens precies hetzelfde).
- Wordt vervolgd -

Hier is een mooi diepteinterview met Judit Neurink in "Andersdenkenden", een programma van de RKK, te beluisteren.

Uitgave: Conserve – 2015, 176 blz., ISBN 978 905 429 378 1, €14,99
Rechtstreeks bestellen: klik hier