Geloof: waan of werkelijkheid? – Andrew Sims

“Noem God en je wordt gek verklaard”, verzuchtte Tony Blair ooit in een interview met de BBC. Dat gevoel heb ik ook vaak. Vandaar dat ik direkt geboeid was door dit boek, geschreven door een Britse emeritus-professor in de psychiatrie: Andrew Sims. Het heeft als ondertitel: “Waarom geloven goed is voor je gezondheid”.

In 2001 is in Oxford “The Handbook of Religion and Health” van Koening, McCullough en Larson uitgegeven, waarin 1200 onderzoeken worden beschreven over de relatie tussen geloof en geestelijke gezondheid. Wat blijkt? Uit 65% van die onderzoeken komt tevoorschijn dat religie een positief effect heeft op mensen. Dit is het best bewaarde geheim uit de gezondheidszorg, zegt Sims. Als het anders was geweest en de onderzoeken de schadelijkheid van geloven hadden bewezen,  zou de media bol hebben gestaan, denkt hij. Nu is dit onderzoek min of meer geruisloos voorbij gegaan.

Over welke positieve effecten hebben we het dan?

• Welzijn en levensgeluk
• Hoop en optimisme
• Doel en zingeving in het leven
• Grotere zelfwaardering
• Betere aanpassing na het overlijden van geliefden
• Meer sociale ondersteuning en minder eenzaamheid
• Lagere cijfers voor depressie en sneller herstel van depressie
• Lagere cijfers voor zelfmoord en minder positieve houding ten opzichte van zelfmoord
• Minder angstgevoelens
• Minder psychoses en minder psychotische neigingen
• Lagere cijfers voor alcohol- en drugsgebruik
• Minder criminaliteit
• Grotere stabiliteit in het huwelijk en meer huwelijksgeluk

Kan religie gezondheid ook schaden? Zeker. Dat is mogelijk als een verkeerd soort religie op een onbehoorlijke manier wordt toegepast. Soms wordt religie gebruikt voor negatieve politieke, sociale en gewelddadige doelen. Dat weten we allemaal. Hetzelfde kun je zeggen van verkeerd toegepaste medicijnen, behandelingen en therapieen. Religie is een enorme kracht. Maar gelukkig vaak ten goede.

Veel ongelovige mensen denken dat geloof een waanidee is. Sims toont aan dat dat geen hout snijdt. Geloof geeft mensen juist stabiliteit in plaats van desintegratie.

Een waanidee is on-begrijpelijk en daarom niet mededeelzaam. Geloof deel je met anderen, geloof is uit te leggen aan anderen, en gelovigen begrijpen dat anderen niet altijd meegaan in hun zienswijzen. Als geloof een waanidee is, zou de gelovige gek moeten zijn om het te aanvaarden. Alleen al het feit dat veel hoog-intelligente mensen gelovig zijn, strijdt met  deze stelling.

Op een waanidee kun je geen kerk bouwen. Niemand zal moeite doen om een kerk in stand te houden waar b.v. de kerstman wordt vereerd.

Gelovigen kunnen denkbeelden hebben die anderen onacceptabel of fout vinden, maar daardoor zijn ze nog niet psychotisch. Zo zal een gezonde gelovige nooit zeggen dat hij iets aanneemt omdat een roze salamander hem dat heeft verteld. Een gelovige valt niet uit de context.

In een auteursinterview met Sims in het ND van 17.12.2010 gaat het over de vraag hoe het komt dat ongelovigen zo vaak negatief aankijken tegen gelovigen. "Stel dat twee intelligente mannen, die de wereld in zwart-wit zien, over een derde persoon op hun werk praten, die de wereld in kleur ziet. Ze verklaren hem voor gek omdat hij de schoonheid bejubelt van de wereld vol kleuren. Dan transformeren ze in feite hun gemis tot handicap van de derde man."

Sims biedt een groot stuk psychiatrische geschiedenis. Halverwege de jaren vijftig van de vorige eeuw stonden psychiatrie en religie nagenoeg diametraal tegenover elkaar. Dat is inmiddels verandert. Er is zeker een stuk toenadering tot elkaar. En hoe kan het ook anders?  Psychiatrie en religie bestrijken hetzelfde gebied: een landschap van zingeving en betekenis, schuld, geloof, waarden, denkbeelden, lijden en genezing. Sims pleit voor een elkaar aanvullen teneinde de individuele mens (nog) beter te kunnen helpen.

In een welsprekend betoog voor psychiaters zei prins Charles, de prins van Wales, het volgende: “… Ik denk dat de moderne, westerse mens voor alles het goddelijk element in zijn wezen moet herontdekken, zonder welke er geen hoop kan zijn en geen zin van ons bestaan in dit aardse domein…” (1991).

Wie een beetje op de hoogte is van de discussies tussen atheïsten en gelovigen begrijpt direkt waarom Sims zijn boek de engelse titel “Is Faith Delusion?” meegaf. Het is als het ware een reaktie op het felle anti-christelijke boek van Richard Dawkins dat nogal wat stof heeft doen opwaaien: “The God Delusion” (2006): God als waan.

Uitgave: Groen - 2010