Menu

vrijdag 11 november 2011

De laatste patiënt – Mirjam van der Vegt


“… ‘Wie nieuwe oevers wil bereiken, moet het water tot zijn weg maken, is een uitspraak onder kanoërs. Dus aan jou de keus of je altijd op de kant wilt blijven staan, of eens iets nieuws wilt ondernemen. Je neemt de beslissing zelf maar.’…”, blz. 251.
Zo, na alle non-fictie weer eens een gewoon boek. Alhoewel, gewoon…


“De laatste patiënt” is een indringende psychologische roman over een jonge moeder die geen raad weet met het verlies van haar kort na de geboorte overleden zoontje.
Ze kan alleen maar over hem zwijgen, want: “… Hoe meer ze over hem gesproken hadden, hoe meer hij een kind van iedereen geworden was… Overal in de stilte was hij hartverscheurend aanwezig, maar zodra er letters en zinnen op kraambezoek kwamen, glipte hij er tussenuit…”.
Na anderhalf jaar kolft ze nog steeds stiekem melk af die ze in zakjes in de vriezer bewaart en slaapt ze met het ongewassen spuugdoekje van de baby op haar kussen. Haar man weet van niets; ze slapen apart. Niet alleen haar huwelijk is een drama; ook haar gezondheid. Alles in en aan haar lijf doet pijn, en geen dokter die daar weg mee weet.
Ze is gestopt met werken. Als haar ziekteverlof te lang gaat duren, zet de bedrijfsarts haar voor het blok: óf gaan praten met een psycholoog óf zelf een betere oplossing verzinnen. Die betere oplossing is voor handen: een vriend van haar man komt met het telefoonnummer van een bejaarde neuroloog die vanuit zijn serviceflat nog best een wanhopige patiënt wil helpen: “… Het was kiezen tussen twee kwaden; een diepgraver die mijn verleden in sneltreinvaart naar boven wilde halen of een seniele oude man die echte aandacht voor me had…”. Ze gaat voor het laatste.

De diagnose van de gepensioneerde neuroloog is snel gesteld: “… U hebt het Ava ter Voorde-syndroom (haar naam)… U bent een volstrekt uniek geval. U lijkt me volkomen gezond…”. Diepzinnige gesprekken over de balans tussen lichaam en geest volgen. De oude man is niet alleen arts maar ook kunstschilder. Hij vraagt of hij Ava mag schilderen: naakt. Ava stemt toe. Er ontstaat een ontroerende en grensoverschrijdende arts-patiënt-relatie, die haar uit het moeras tilt: “… Het was de manier waarop hij me zonder enige schroom opnam. Met zijn ogen beroerde hij mijn binnenste en zo bracht hij me weer tot leven…”. De oude man helpt niet alleen Ava; Ava helpt ook de oude man: “…. Jij geeft me het gevoel dat ik leef…”.

Mirjam van der Vegt (1977), schrijver, spreker en trainer van beroep, en werkzaam bij de E.O., in een lezersinterview achterin het boek: “… Een vrouw die het leven schenkt aan een kind dat niet levensvatbaar is, heeft vaak moeite met haar eigen lijf, dat haar immers in de steek heeft gelaten. Zo’n trauma als dit moet je psychisch verwerken, maar ook lichamelijk…”.

Haar ideeën over lichaam en ziel doen me sterk denken aan de bespreking van de film “Hable con Ella” (‘praat met haar’) in het boek over filosofie en film “Scherp gezien” (zie mijn blog van 24.10.’11) waarin wordt gesteld dat wij moderne ‘gnostici’ zijn geworden: wij accepteren ons lichaam niet meer zoals het is. In plaats van het te bevestigen zijn we enkel nog maar bezig het te perfectioneren: daarmee zijn we ‘ontlichaamd’.

Mirjam van der Vegt: “… We leven in deze maatschappij vooral ‘in ons hoofd’, terwijl ons lichaam net zo goed deel uitmaakt van onszelf. Naaktheid en lichamelijkheid worden vaak direct gekoppeld aan seksualiteit en dat is een eenzijdige benadering. Het staat ook symbool voor eenzaamheid, kwetsbaarheid en angst. Thema’s die de naakte mens na de val in het paradijs ook al raakten. Naaktheid is voor veel mensen een eng onderwerp, vooral voor vrouwen. Het brengt je namelijk terug bij je eigen lichaam, waar velen niet tevreden mee zijn. Veel mensen verafschuwen hun eigen lijf en zoeken hun toevlucht tot allerlei middelen om er toch nog wat van te maken. Ik geloof dat er onder die ontevredenheid over je lijf een diepere laag zit: je bent niet tevreden over de aftakeling en over de gang van de tijd. Je wilt terug naar je oude lichaam en kijkt daarbij, net als de vrouw van Lot, om naar wat geweest is. Hiermee zeg ik overigens niet dat je niets mag doen aan overtollige kilo’s die niet gezond zijn! Zeker rondom zwangerschappen verandert er van alles aan het vrouwelijk lichaam. De kunst is om je lichaam dan extra aandacht te geven. Koester het. Waardeer het. Je hebt dat lijf gekregen en het heeft je gebracht op de plek waar je nu bent. De geschiedenis van je lijf zegt net zo veel over je als de geschiedenis van je geest…”.

Het schilderij dat de arts maakt ‘heelt’ Ava:”… Toen ik me omdraaide en op het voeteneinde neerzakte, duurde het even voordat ik besefte waar ik tegenaan keek. Daar hing ik. Ook al zag je veel niet, het was het meest onthullende naakt dat ik ooit had gezien. De kleuren, de lijnen. Ik vond mezelf helemaal niet mooi, maar de vrouw naar wie ik nu keek, was schitterend. Het verdriet leek uit haar poriën te druppelen – hoe had Aron dat voor elkaar gekregen? – en toch bleef ze prachtig…”.

Mirjam van der Vegt laat je niet alleen invoelen hoe het is een rouwende moeder te zijn (zelfs de onbeduidendste confrontatie met kinderen in de buitenwereld doet pijn), maar kruipt ook in de huid van een zieke, oude man, die gaat sterven. Bijzonder knap vind ik de manier beschreven waarop hij terug kijkt op zijn leven. De conclusies die hij trekt. Ava wordt betrokken in de geheimen die hij met haar deelt; en ook zij moet keuzes maken. Liefde en waarheid: niet altijd gaat dat samen.

"De laatste patient" is geen expliciet christelijk boek, hoewel het geloof er af en toe wel doorheen schemert. Ava vraagt b.v. ergens aan iemand of het helpt dat je gelovig bent als je "... in de shit zit...". Deze zegt dan dat het nog steeds 'knokken' is: "... alleen in een andere dimensie...".
Voorin het boek staat een prachtig gedicht, dat ik citeer, omdat ik de associatie van 'rouw' met het verhaal over de vrouw van Lot prachtig vind (tegen het uitdrukkelijk bevel van God in, niet om te kijken naar de stad die Hij gaat verwoesten, doet de vrouw van Lot, die met haar gezin op de vlucht is, dat toch en verandert in een 'zoutpilaar'):

Ik kan nog niet breken
Met dat wat voorbij is
Ik woon in mijn dromen
Nog steeds waar ik was
Ik sta op de grens
Van vroeger en later
En achter mij ligt daar
Een brandende stad

En als ik nu omkijk
Ben ik verloren
Maar iets houdt me tegen
Om verder te gaan
Als ik nu omkijk
Dan blijf ik voor altijd
Gevangen in alles
Wat niet meer bestaat

Stef Bos, ‘Lied van Lot’ (cd: In een ander licht)

Mirjam van der Vegt schreef dit boek voor een vriendin die zelf een kindje heeft verloren en voor een oude neuroloog die haar hielp van rsi-klachten af te komen.

“De laatste patiënt” is voor € 18,90 rechtstreeks te bestellen bij internetboekhandel IZB-Ark als je hier klikt (IZB-Ark is onderdeel van de IZB, een missionaire organisatie binnen de Protestantse Kerk in Nederland, PKN, die gemeenten en gemeenteleden adviseert, stimuleert en ondersteunt door middel van toerusting, materialen en missionair werkers).

Uitgave: Mozaïek - 2011

Geen opmerkingen :

Een reactie posten