Toen ik zweeg … - Nicky Robinson

Subtitel: een andere kijk op rugpijn en lichamelijke klachten

Had ik amper een punt gezet achter de laatste zin van mijn vorige blog over “Mijn tijdperk van de angst” van Scott Stossel, kwam ik in contact met Nicky Robinson (Amsterdam, 1950, woonde een tijdje in Canada en tegenwoordig in Middelburg), een pastoraal hulpverleenster die haar eindscriptie wijdde aan stress en psychosomatische klachten. Daaruit ontstond dit boek. Je kunt het bijna lezen als een illustratie bij “Mijn tijdperk van de angst”, of misschien zelfs wel als een voortzetting daarvan, want Stossel bespreekt heel veel, maar geeft uiteindelijk geen handvaten. Dat doet Nicky Robinson wel. Een verrassende overeenkomst: Scott Stossel schreef zijn boek op aanraden van de therapeut waarbij hij al meer dan dertig jaar in behandeling is. Misschien zou ‘de dingen van hem afschrijven’ een goede remedie zijn. Nicky Robinson adviseert dezelfde methode.

Het raadsel pijn
Evenals Stossel begint Robinson met het vertellen over haar persoonlijke levensgeschiedenis die overloopt van lichamelijke klachten waar eigenlijk nooit aanwijsbare oorzaken voor te vinden waren. Robinson was áltijd ziek – oorpijn, keelpijn, spierpijn, rugpijn, blaas- en nierontstekingen, maag- en darmklachten, zo’n beetje de hele rataplan waar Stossel het ook over heeft. Het beperkte haar enorm in haar vrijheid. Op zoek naar genezing kwam ze bij ene Dr. Sarno terecht, een professor in de klinische revalidatiegeneeskunde en docent aan The New York University School of Medicine. In zijn boeken, “The Mind Body Presception, Healing Back Pain” en “The Divided Mind”, beschrijft hij het Mind Body-syndroom: het gegeven dat verdrukte en onbewuste emoties lichamelijke pijn kunnen veroorzaken. Het was wat je noemt ‘een eyeopener’ voor Nicky Robinson. In haar boek betrekt ze Dr. Sarno’s theorie en behandelwijze op wat er in de Bijbel staat over geestelijke gezondheid. Dat gaat absoluut niet op de manier van ‘als je maar genoeg bidt word je vanzelf wel weer beter’, maar heel genuanceerd. Direct in het begin meldt ze dat haar boek niet gaat over aanwijsbare ziekten waarbij er sprake is van pathologische veranderingen in het lichaam, maar over psychosomatische klachten waarbij ‘het’ wat je noemt ‘tussen de oren’ zit. Niet als iets wat mensen zich inbeelden, maar als reacties in de hersenen die echte pijnprikkels tot gevolg hebben:
“… Volgens dr. Sarno fungeren lichamelijke klachten van ongemak en pijn als een afleidingsmanoeuvre. Door deze afleidingsmanoeuvre wordt de aandacht weggeleid van onze emotionele gevoelens en conflicten en in plaats daarvan op het lichaam gericht…”. Als de ziel zwijgt, spreekt het lichaam. Hij gaat zelfs nog verder: “… Wanneer wij een verdrietige, stressvolle of angstige situatie meemaken, kan dat in het onderbewustzijn aanwezige trauma’s en onverdraaglijke gedachten ‘triggeren’ (aanraken)…”.
Wat mij betreft gaat het meest verbazingwekkende onderzoek dat Robinson aanhaalt over rugpijn. In negentig (!) procent van de gevallen is er geen oorzaak te vinden. Andersom en sterker nog: toen men een aantal mensen zonder rugklachten vroeg om voor onderzoek mee te werken aan een vrijwillige MRI-scan, bleek dat 20 tot 25 % van hen met een hernia rondliep, zonder daar ook maar iets van te voelen. Het raadsel pijn. Overigens raadt Robinson vooral aan met ieder medisch probleem éérst naar een dokter te gaan.

Christelijk
In eerste instantie was Nicky Robinson helemaal niet christelijk. Dat werd ze pas door een ingrijpende spirituele ervaring na een knallende ruzie met haar man. Dit zegt ze erover: “… Terwijl ik in de melk roerde, keek ik vanuit mijn ooghoeken naar de keukenvloer en zag daar opeens een uitnodigend zwart gat in. Ja, daar moet ik in, dacht ik. Ik moet weg, weg van alles, weg van de pijn en die vreselijke spanning. Toen, uit het niets, kreeg ik de gedachte: maar ik heb God nog! Op datzelfde moment had ik het gevoel of ik helemaal onder stroom stond. Het was of er een lichtflits door me heen ging, die mij voor mijn gevoel tot het plafond van de keuken en zelfs door de hele benedenverdieping heen blies. Zelfs nu weet ik niet of dit alles een minuut duurde, of dat er een half uur was voorbijgegaan, of zelfs nog langer. Toen ik weer ‘bijkwam’, voelde ik me totaal vernieuwd!...”. Met vallen en opstaan begon ze aan een christelijke levenswandel. Als ze jaren later op het punt staat apart te gaan wonen vanwege haar voortdurende huwelijksproblemen, heeft ze weer zo’n soort ervaring: “… Het leek of ik omgeven was door licht, wit licht, alsof ik middenin een cocon van licht liep…”. Het veranderde haar kijk op het leven totaal.
Ze schrijft trouwens prachtig over het huwelijk: “… Wanneer mensen seksueel contact hebben, maken ze dopamine aan. Hierdoor blijft het verlangen naar elkaar bestaan en wordt de band sterker. Zo heeft God het in Zijn grote wijsheid bedoeld. Een band voor het leven, een band die steviger wordt. Mannen en vrouwen maken tijdens het lichamelijk contact stoffen aan die hen in hun ziel als het ware samenbinden. Door deze sterke chemische binding kan echtscheiding of ‘uit elkaar gaan’ nooit zonder psychische gevolgen of zelfs lichamelijke pijn gebeuren. Het is wel mogelijk om je via lichamelijk contact weer aan een andere partner te hechten, maar de hechting zal steeds minder sterk zijn. Vergelijk het met een plakbandje dat steeds wordt hergebruikt. Uit onderzoek blijkt dat mensen die meerdere relaties hebben gehad zich steeds minder goed kunnen hechten aan iemand…”.
Ze vertelt over het ‘moederhormoon’ of ‘knuffelhormoon’ oxytocine dat vrij komt als een vrouw een baby baart of borstvoeding geeft en als we vrijen: “… Uit onderzoek blijkt dat in de hersenen van iemand die wordt geknuffeld al na twintig seconden oxytocine vrijkomt…”. Het zorgt voor gevoelens van vertrouwen en verbondenheid. Met name bij mannen komt er bij lichamelijk contact ook nog eens het stofje vasopressine vrij, dat zorgt dat hij zich hecht aan zijn partner en kinderen.

De Bijbel over emoties
Robinson vertelt heel veel over o.a. stress en emoties als oorzaak van psychosomatische klachten, over de invloed van een positief dan wel negatief zelfbeeld, over de manier waarop pijn werkt en pijnbestrijding, over de ‘psychosomatische carrière’ die kinderen tegemoet gaan als ze heel jong beginnen met psychosomatische klachten, over psychosomatische klachten als gedrag (b.v. de z.g. ‘ziektewinst’ die het je kan opleveren, de aandacht die je daardoor krijgt - door zichzelf als voorbeeld te nemen spaart ze zich bepaald niet).
Eén hoofdstuk gaat over wat ze in de Bijbel heeft gevonden aan teksten over psychosomatische aangelegenheden, wat ik heel bijzonder vind, omdat het maar weer eens aangeeft dat er ‘niets nieuws is onder de zon’: al duizenden jaren houden psyche en gezondheid mensen bezig.
Ik citeer: “… Het is een wijdverbreide misvatting dat woede of boosheid zonde is. Wel waarschuwt de Bijbel ons niet te zondigen wanneer we vol emoties zitten: ‘Als u boos bent, zondig dan niet: laat de zon niet ondergaan over uw boosheid’. (Efeze 4:26). Dit zijn wijze woorden. Bij boosheid en woede worden grote hoeveelheden adrenaline aangemaakt. Adrenaline is een stresshormoon, maar ook een neurotransmitter: een stof die informatie overdraagt. Deze stof laat je hart sneller kloppen en verhoogt je bloeddruk. De stof maakt je lichaam klaar om te vluchten of te vechten. Niet het juiste recept voor een goede nachtrust! De Psalmist schrijft: ‘Wind je niet op, laat je woede varen, erger je niet: dat brengt maar onheil.’(Psalm 37:8)…”.
Over jaloezie: “… ‘Een tevreden geest geeft een goede gezondheid, jaloezie knaagt aan je botten,’(Spreuken 14:30). Jaloezie knaagt aan je botten? Wanneer je jaloersheid ervaart, kan dat inderdaad veel stress veroorzaken. Wanneer dit een chronische toestand wordt, loopt je gezondheid gevaar. De stresshormonen, waaronder cortisol, zijn als een zuur voor ons lichaam. Jaloezie is te vergelijken met woede, afgunst en nijd. Een van de synoniemen van jaloezie is nijd. Shakespeare noemde jaloezie ‘het groenogige monster’- niet erg aantrekkelijk, dus. In Jacobus 3:16 staat: ‘Waar jaloezie en egoïsme heersen, vieren wanorde en kwaad hoogtij’…”. Vervolgens legt Robinson uit dat jaloezie ontstaat door onzekerheid. Uit onderzoek is gebleken dat chronisch verhoogde adrenaline- en cortisolspiegels letterlijk botontkalking veroorzaken. Heel frappant: als David in de Bijbel wordt verteerd door schuldgevoel zegt hij: “… Zolang ik zweeg, teerden mijn botten weg, kreunend leed ik, de hele dag. Zwaar drukte uw hand op mij, dag en nacht, mijn kracht smolt weg als in de zomerhitte…”.
Over bezorgdheid: “…‘Wie van jullie kan zich door zich zorgen te maken ook maar één el aan zijn levensduur toevoegen?’ (Matteus 6:27)…”. Robinson vertelt hoe door bezorgdheid maag- en darmproblemen ontstaan (Stossel schrijft daar ook uitgebreid over). De darmen werken bijna als ‘tweede hersenen’; vandaar de medische uitspraak ‘de darmen kijken mee’: “… Tachtig procent van het immuunsysteem bevindt zich in de darmen. In onze darmen worden ook veel neuropeptiden en neurotransmitters aangemaakt, zoals serotonine, een stof die een belangrijke werking heeft in verband met onze stemmingen. In de hersenen worden juist ook stoffen aangemaakt die zorgen voor een goede spijsvertering. Door deze stoffen zien we dat er communicatie is tussen de darmen, het brein en het immuunsysteem…”.
Over bitterheid: “… ‘Zorg dat niemand zich de genade van God laat ontgaan, dat er geen giftige kiem opschiet die onrust veroorzaakt en met zijn bitterheid velen besmet.’ (Hebreeën 12:15) …”. Robinson: “… Bitterheid zorgt ervoor dat je langdurig gestrest blijft. Bitterheid, die zich bijvoorbeeld uit in het niet kunnen vergeven of erg kritisch zijn, is daarom een gevaarlijke emotie…”. Ze haalt de kritische en negatieve houding van de Bijbelse Mirjam aan die roddelde over haar broer Mozes, de leider van het volk Israël ten tijde van de uittocht uit Egypte: “… Omdat negativiteit en kwaadsprekerij besmettelijk zijn moest Mirjam uit de gemeenschap worden geplaatst…”.
Het gaat niet alleen over negatieve, maar ook positieve emoties in de Bijbel. “... Negatieve woorden die je spreekt, zullen jezelf en anderen: verwonden, vergiftigen, ontmoedigen, beschadigen. Positieve woorden die je spreekt, zullen jezelf en anderen: bemoedigen, vertroosten, versterken, opbouwen…”. Allerlei teksten haalt Robinson aan over vreugde, zachtmoedigheid, vriendelijkheid, wijsheid, kalmte, en het gedachteleven. We hebben onze emoties niet in de hand, maar wél onze gedachten: “… De Bijbel zegt dat we hervormd kunnen worden ‘door onze gedachten te vernieuwen’…”. Hier stoelt heel de cognitieve psychologie op!

Therapeutisch schrijven
Nicky Robinson vertelt met veel voorbeelden hoe ze door middel van schrijven allerlei verborgen emoties en trauma’s op het spoor kwam: “… Doordat emoties verborgen zijn en zich in het onderbewuste bevinden, krijg je niet zomaar toegang tot deze informatie. Je moet als het ware je brein toestemming geven om dingen naar boven te laten komen, zodat de informatie naar het bewuste deel van je brein kan komen…”.
Ze geeft veel informatie over boeken, artikelen en websites die over deze therapie gaan.
“… Een effectieve manier om met trauma’s en negatieve herinneringen om te gaan is het zogenaamde ‘therapeutisch schrijven’. Dit houdt in dat je dagelijks zo’n twintig tot dertig minuten gaat schrijven over stressvolle en emotioneel beladen onderwerpen. De grondlegger van deze methode is psycholoog en onderzoeker dr. J. Pennebaker. Hij ontdekte dat lichamelijke en psychische klachten die mensen ervaren verminderen als ze regelmatig hun problemen verwoorden op papier. Door het schrijven word je geconfronteerd met gebeurtenissen uit het verleden. Het schrijven maakt dat de herinneringen uiteindelijk minder bedreigend worden. Ook blijkt dat er meer herinneringen boven komen wanneer je vaker schrijft. Door het lezen en toepassen van het boek ‘Unlean Your Pain’ van dr. H. Schubenir (gebaseerd op onderwijs van dr. Pennebaker), waarin veel van deze schrijfopdrachten staan, heb ik afgelopen zomer veel aan ‘therapeutisch schrijven’ gedaan. De schrijfoefeningen brachten zowel verdrietige als verrassende herinneringen boven en ik heb het geheel ervaren alsof ik af en toe werkelijk terug was in de tijd. Door de intensieve therapie die dit boek bood, werd ik eigenlijk binnenstebuiten gekeerd. Soms was het behoorlijk intensief, maar ik maakte het programma af. Het doel van het boek is leren schrijven over zoveel mogelijk trauma’s en gebeurtenissen in je leven. Hierdoor kun je je er van bewust worden en ze gaan verwerken. Door deze methode verminderen psychosomatische klachten en zullen ze uiteindelijk volledig verdwijnen. De opdrachten in het boek bestaan uit schrijven over onderwerpen die jij zelf kiest. Dr. Schubenir raadt aan het boek in 28 dagen door te werken. Dat is een hele klus; het vergt veel van je, maar je maakt wel schoon schip met gedeelten van je verleden. Ik kan dit boek dan ook aanraden, maar ook een paar keer per week schrijven is werkelijk al heel heilzaam en effectief…”.
Een voorbeeld van zo’n opdracht: “… Schrijf met potlood (dan kun je het later uitgummen) zoveel mogelijk negatief geladen woorden op die je ooit tegen jou hebt horen uitspreken. Schrijf er ook bij wie deze dingen tegen je zei: een leraar, een ouder, een broer of een vriend. Schrijf boven deze uitspraken: ‘dit zijn leugens over mij’…”.

Nicky Robinson heeft het aangedurfd zich in “Toen ik zweeg…” uiterst kwetsbaar op te stellen. Ik vind het een prachtig, authentiek, aanstekelijk, hoopvol en vooral ook heel moedig verhaal.

Uitgave: Editions l’Oasis – 2014, 144 blz., ISBN 978 908 603 073 6, €14,50
Rechtstreeks bestellen: klik hier