Nu begrijp ik je – Huub Buijssen

Subtitel: Over verborgen verwachtingen en verlangens tussen mannen en vrouwen

Hoe komt het toch dat ‘onmogelijke liefdes’ zo ‘onmogelijk’ zijn? Klinisch psycholoog, gezondheidszorgpsycholoog en psychogerontoloog Huub Buijssen (1953) kan je dat precies vertellen. “Madame Bovary” (zie mijn vorige blog) is zowat een casestudy bij “Nu begrijp ik je”. Het boek gaat over relatieconflicten, die van alle kanten zo uitgebreid onder de loep worden genomen dat het verhaal bijna in een lichtchaotische informatiebrij ontaardt, ware het niet dat een serie luchtscheppende, grappige, relativerende, cartoonachtige plaatjes voor de nodige onderbreking zorgt. Natuurlijk zijn echtelijke ruzies een doodserieuze zaak. Maar ik heb ook verschrikkelijk gelachen om “Nu begrijp ik je”. Met dank aan degene die mij dit boek ter hand stelde.

Arme mannen
Wat blijkt: negen van de tien ruzies wordt door vrouwen gestart. Jawel. Het is meestal de vrouw die kritiek heeft op de man (voor alle duidelijkheid, dat zegt Huub Buijssen niet omdat hij een man is, hij heeft die informatie van de bekende Nederlandse psychologe Martine Delfos). Voor mannen is het misschien onvoorstelbaar, maar Buijssen vertelt naar aanleiding van een onderzoek waarin vrouwen werd gevraagd te kiezen tussen hun man of vriendinnen - hij kwam het zo’n twintig jaar geleden in een Duits psychologieboek tegen - dat vrouwen voor het merendeel kiezen voor… hun vriendinnen: “… Een recent Engels onderzoek bevestigt nog eens dat voor veel vrouwen hun vriendinnen belangrijker zijn dan hun man. Dit onderzoek was zelfs nog schokkender voor het zelfbeeld van de man: niet alleen moesten ze de vriendinnen van hun vrouw voor laten gaan, maar ook hun schoonmoeder (op nummer één), en ook foto’s en de mobiele telefoon. Vriend of echtgenoot staat nog in de top vijf, maar als er sprake is van ernstig geldgebrek, bleek een vijfde van de 4000 ondervraagde vrouwen bereid haar partner af te staan in ruil voor 775.000 euro…”. Echt waar. En dat komt allemaal omdat vrouwen nu eenmaal anders in elkaar zitten dan mannen. Mannen zijn gefocust op competitie, vrouwen op verbondenheid: “… Voor vrouwen zijn en blijven gesprekken over mensen en hun gevoelens net zo belangrijk als eten en drinken (mannen bestempelen dat al gauw als ‘roddelen’). Vandaar dat vriendinnen zo’n belangrijke rol spelen in hun leven. Vrouwen hebben andere vrouwen als ondersteunend netwerk nodig. Ze toetsen voortdurend hun denkbeelden aan elkaar, ze delen hun zorgen en pleziertjes, ze gebruiken elkaar als klaagmuur en praatpaal. Vriendschappen tussen vrouwen zijn dan ook intens en intiem…”.

“De vrouw is anders dan de man. En daar komt al die herrie van.” (Marc van den Eynde)
Voor mannen is het altijd even wennen dat vrouwen op dezelfde manier over hun vriendinnen praten als over een romantische relatie. Het nadeel is dat vrouwenvriendschappen snel om kunnen slaan in felle ruzies en heftige vijandschap. En het tweede grote nadeel is dat vrouwen dezelfde closeness, nabijheid en intimiteit willen van hun partner. Zelfs op de EERSTE plaats van hun partner! Terwijl mannen van nature juist graag afstand houden (zie bijvoorbeeld ook mijn blog over “De onverzadigbare vrouw en de afwezige man”), en hun problemen het liefst alleen verwerken (nu snap ik ook waarom leesclubs voornamelijk bevolkt worden door vrouwen, terwijl Peter Buwalda in "Zomergasten" beweerde dat je in je eentje van een goed boek - en goede muziek - hoort te genieten). Mannen denken in termen van ‘ik’; vrouwen in termen van ‘wij’. Mannen zijn zakelijk; vrouwen emotioneel. Mannen uiten zich rechtstreeks, vrouwen draaien nogal eens om de pot (ter illustratie: zie het “Relatie Woordenboek” van “Loesje”). Mannen zoeken naar oplossingen, vrouwen tonen meegevoel. Mannen willen op zijn minst respect dan wel bewonderd worden, zich bewijzen, de held zijn, sterk zijn, onafhankelijk zijn, zich onderscheiden van de rest en vooral niet afgaan. Vrouwen zoeken harmonie, willen erbij horen, zich aansluiten bij anderen en opgaan in hun omgeving. Mannen zijn allergisch voor eisen en commando’s en lopen te pochen zonder zich een seconde te schamen. Vrouwen willen ‘zorgen’, en scheiden daarom vaker van een gelukkige dan van een ongelukkige man. Het grootste schrikbeeld van een jongen is ‘minderwaardig’ zijn. Het grootste schrikbeeld van een meisje is 'niet aardig' gevonden te worden.

Er is hoop
Mannen hebben vooral een hekel aan ‘zeuren’. En dat doen vrouwen vaak en veel. Volgens een onderzoek onder 3000 mensen van de Engelse krant “The Daily Mail” klagen vrouwen elk jaar gemiddeld 7920 minuten tegen hun man: “… Dit staat gelijk aan tweeënhalf uur zeuren per week, of vijfenhalve dag zeuren per jaar. De meeste mannen (83 procent) gaven toe dat het gezeur van hun vrouw vaak wel terecht was. De helft gaf zijn vrouw daarom binnen een halfuur haar zin en 21 procent gaf zich na enkele uren gewonnen (dus het heeft absoluut effect). Van de vrouwen bekende 87 procent dat ze het hun man soms toch wel erg moeilijk maakten…”. Uit een Brits onderzoek onder 3000 getrouwde stellen kwam ook nog eens naar voren dat er gemiddeld twee uur per week geruzied wordt: “… Daardoor wordt er wekelijks meer dan twee uur niet of nauwelijks met elkaar gesproken. Bij elkaar opgeteld is dat bijna tien dagen mokken per jaar. Slechts de helft van alle koppels geeft toe dat zij medeverantwoordelijk zijn voor de slechte verstandhouding door superkritisch of overgevoelig te reageren…”. Verder is het zo dat vrouwen in alle culturen en maatschappijen - onbewust - vallen op mannen die goed geld verdienen en een hoge status hebben (wat evolutionair gezien natuurlijk volkomen op zijn plaats is). Maar die mannen moeten daar veel voor doen. Is een stel eenmaal getrouwd, dan kun je dan ook wachten op de klacht van de verbinding zoekende vrouw, dat de man alleen maar met zijn werk bezig is. Waarop de man weer geschokt is dat zijn vrouw zó ondankbaar kan zijn: hij doet het toch allemaal voor haar en voor de - eventuele - kinderen?! Omdat het deel van het brein dat reageert op beloningen, zoals verliefdheid, nauw verbonden is met het woedecentrum, zullen mensen die het meest van hun partner houden het hardste ruzie maken: ze vechten letterlijk om elkaars liefde. En als we maar boos genoeg zijn, wordt ook nog eens de hersencentra voor logisch redeneren zo goed als inactief. Met alle gevolgen van dien. Ik ga het verder maar niet over de verschillende seksdrive hebben; daar weet iedereen met een wat langere relatie zo’n beetje alles van, vermoed ik. Overigens: er is wél hoop. Mannen en vrouwen komen dichter bij elkaar naarmate ze ouder worden. Door de verminderende oestrogeenproductie is de vrouw in staat sneller opgewonden te raken en door het afnemende testosteron heeft de man iets langer tijd nodig om op te warmen. Bovendien veranderen vrouwen in wezens die als ze in de spiegel kijken ineens denken: “Hé, ik ben er ook nog”. En mannen concluderen: “Hé, er zijn ook anderen”.
Toch mag het al met al gerust een wonder heten dat het vaak nog zo goed gaat tussen de seksen…

Onmogelijke verwachtingen
Volgens Buijssen komen de meeste, zo niet alle ruzies voort uit onuitgesproken dan wel botsende dan wel verkeerde dan wel te hoge verwachtingen. Evenals Madame Bovary door haar boeken, zijn wij door alle films, tv-series en reclames die we zien, gaan geloven in een torenhoog romantisch ideaal. Negentig procent van de Amerikanen en zeventig procent van de Nederlanders droomt van “De Ene Ware”. Maar die ene ware is de Messias niet. We hebben verschillende karakters, we kijken op een verschillende manier naar de werkelijkheid en we hebben verschillende normen en waarden. We zullen die verschillen onder ogen moeten leren zien en onze onvolmaakte, tekortschietende partner met al zijn eigenaardigheden moeten leren accepteren. Mensen zijn namelijk onverbeterlijk: “… Uit onderzoek naar het effect van psychotherapie blijkt dat zelfs mensen die vele jaren achter elkaar vier keer in de week gedurende een uur op de divan hebben gelegen bij hun psychiater daardoor nauwelijks veranderden: op een schaal van 0 tot 10 punten niet meer dan een half punt. En bedenk dan dat het hier gaat om mensen die gemotiveerd waren om iets aan hun persoonlijkheid te doen en geholpen werden door professionals die een jarenlange opleiding hadden gehad om aan de persoonlijkheid te sleutelen…”. Naarmate mensen ouder worden, worden ze zelfs nog een beetje meer zichzelf. De lieverds worden liever en de sacherijnen sacherijniger. De andere kant van het verhaal is dat we niet de ander, maar wel onszelf kunnen veranderen. Buijssen vertelt over een proef onder verzorgenden in Duitsland die de opdracht kreeg een groep lastige, mopperende bejaarden, die ze bij voorkeur meden, te behandelen alsof ze de meest vriendelijke en aardige oudjes waren die er bestonden. Wat bleek; na een paar weken hielden ze werkelijk van hen. Een positieve benadering levert altijd een positieve reactie op. Uiteindelijk is dat niet alleen fijn voor je partner, maar ook voor jezelf.

Hoe ouder, hoe gekker
Het rare is dat sinds wij trouwen uit liefde, en dat is nog niet eens zo heel lang, de echtscheidingscijfers door het plafond schieten. Gearrangeerde huwelijken lopen vaak veel positiever. Ze mogen dan weliswaar op een lager pitje beginnen, het gaat steeds beter. Een Marokkaanse vrouw van middelbare leeftijd zegt in het boek dat dat komt omdat vaders veel meer levenservaring hebben dan hun kinderen en daardoor beter weten wie er bij hen past. Filosoof Stine Jensen vertelde vorige week tijdens een filmcollege waar ik bij aanwezig was, dat hoe meer stellen verschillen (qua leeftijd, uiterlijk, nationaliteit, godsdienst, sociale klasse, enzovoorts) hoe minder de relatie een kans van slagen heeft. Daar komt bij dat we leven in een cultuur die streeft naar perfectie. Jagen naar geluk is ons emotionele handelsmerk. De ander moet ons in de zevende hemel brengen. Faalt hij of zij dan hoppen we naar de volgende, die daartoe misschien wel bij machte is. Maar die volgende gaat ook vervelen. Helaas ligt de helft van je vermogen om gelukkig te zijn al bij je geboorte vast: geluk zit in je genen. Veertig procent van je geluk wordt bepaald door je eigen actie en gedrag. Je zult zelf je leven spannend moeten maken. Slechts tien procent van je geluk heeft te maken met je omstandigheden: “… Wellicht vind je het moeilijk om te geloven, maar of je nu jong bent of oud bent, in een villa woont of in een gewoon rijtjeshuis, rimpels hebt of een strakke huid, of je drie keer per jaar op vakantie kunt gaan naar een ver land of dat je amper geld hebt om een weekje in eigen land door te brengen, of je de duurste merkkleding draagt en in het bezit bent van de nieuwste gadget of dat je je qua kleren en elektronica geen enkele luxe of uitspatting kunt veroorloven – de kans dat je gelukkig of ongelukkig bent, is ongeveer gelijk…”. Het goede nieuws is dat veel huwelijksrelaties qua welbevinden een U-patroon laten zien. De ongelukkigste tijd is als je in de kleine kinderen zit: je leven bestaat voornamelijk uit ‘racen’. Ook al maken de meeste jonge ouders en jonge-ouders-bladen je heel wat anders wijs. Een langlopend onderzoek onder 21.000 Britse en Duitse mannen en vrouwen toonde aan dat mensen vanaf hun 45ste tevredener worden met hun bestaan en de top van hun geluk bereiken als ze 74 zijn. In “Zin” nr.7 van juni 2015 stelt de Amerikaanse onderzoeker Arthur Stone zelfs dat je ergens tussen de tachtig en vijfentachtig jaar het gelukkigst bent. En ik maar denken dat oud en bejaard gelijk staat aan ellendig en eenzaam! De volhouder wint. Hoe ouder, hoe gekker, zullen we maar zeggen.

Al dat praten heeft nog nooit wat uitgehaald
Deel een van dit boek maakt duidelijk hoe aanvaringen ontstaan. Deel twee bestaat uit een uiteenzetting van zeven communicatietechnieken die je kunnen helpen om vruchtbaarder om te gaan met kritiek en deze niet te laten ontaarden in steeds terugkerende heilloze ruzies. We zijn geneigd ons te verdedigen tegen kritiek, maar de strijd aangaan werkt eigenlijk nooit. Zowel jijzelf als de ander zullen de hakken in het zand zetten. Pissige mannen trekken zich terug; pissige vrouwen gaan kijven. Het is zaak de ander te ontwapenen, bijvoorbeeld door hem/haar (een beetje) gelijk te geven. Het is zaak door de bril van je partner te kijken. Het is zaak open te staan voor andermans gevoelens, want ieder mens wil diep in zijn hart gehoord en begrepen worden. Het is zaak te praten over elkaars verwachtingen, en dat is nog niet eens zo eenvoudig, want de meeste mensen hebben geen idee wat hen precies drijft. “Ik voel …” uitspraken zijn erg nuttig bij het verwoorden van emoties en gedachten, want gevoelens zijn nooit fout. Een beetje slijmen kan ook geen kwaad (in de psychologie ‘stroking’ genoemd). Vertel verder vooral wat je wil, want anderen - en met name mannen - kunnen dat niet ruiken. En als je niet wilt praten is dat ook best. “Al dat praten heeft nog nooit wat uitgehaald”, zegt mijn moeder altijd. Toch heeft bijna niemand een moeder die zó kan kletsen, als ik, denk ik wel eens. Edoch; doen heeft net zoveel, zo niet meer effect. Ophouden met zeuren en zeiken en daarvoor humor en waardering in de plaats stellen zal ieders leven veranderen in een zonnige alpenweide, volgens Buijssen. En dat wisten we met z’n allen natuurlijk allang…

Uitgave: Spectrum – 2010, 333 blz., ISBN 978 904 910 437 5, € 17, 99
Rechtstreeks bestellen: klik hier