Een schat aan liefde in je relatie – Marthe van der Noordaa

Het laatste boek dat ik binnen kreeg over de liefde is van Marthe van der Noordaa (1963), oorspronkelijk theatermaker en tekstschrijver, maar inmiddels al twintig jaar relatiecoach bij ITIP – School voor leven en werk in Zutphen (ITIP staat voor Instituut voor Toegepaste Integrale Psychologie). Aan de ene kant vind ik dit van alle boeken die ik tot nu toe heb besproken het ‘zweverigst’; Van der Noordaa is geen boeddhist, maar laat zich wel inspireren door denkers uit de boeddhistische traditie. Aan de andere kant komt de schrijfster af en toe toch ook weer verrassend concreet uit de hoek. In ieder geval daalt Van der Noordaa, vergeleken bij de drie voorgaande titels, het diepst af in het fenomeen liefde. Meermalen dacht ik: als ik dit had geweten toen ik achttien was ...

Van die harde bruine kopjes
Evenals John en Stasi Eldredge in “Ik heb je lief voor het leven” (zie mijn vorige blog) weet Marthe van der Noordaa waar ze het over heeft: ze is al meer dan 25 jaar getrouwd met Bas Klinkhamer met wie ze drie kinderen kreeg. En evenals John en Stasi zonder terughoudendheid in hun boek verklaren dat het een wonder is dat ze elkaar tijdens uit de pan rijzende ruzies - in het begin van hun huwelijk - nooit hebben vermoord, vertelt Van Noordaa dat bij hen het servies ook door de kamer vloog (“… van die harde bruine kopjes, niet stuk te krijgen, heel geschikt hiervoor…”). Het hoort er blijkbaar allemaal bij: “… We waren totaal verschillend en hadden geen van beiden zin om maar een millimeter van ons eigen terrein prijs te geven…”. En natuurlijk is het dan ontiegelijk afzien om het weer goed te krijgen: “… Geen romantisch sprookje zou ik zeggen, wel een avontuur…”. Het verschil tussen beide boeken is dat John en Stasi stil staan bij alles wat moeilijk en lastig kan zijn binnen een relatie, terwijl Marthe van der Noordaa vooral focust op het mooie en verheffende in de liefde. Volgens de Vlaamse psychiater Dirk De Wachter kunnen therapeuten op het terrein van problematische liefdes niet veel anders doen dan kijken of er nog wat smeult, en dat eventuele vonkje aanwakkeren. Volgens Van Noordaa is het eerste bijna altijd het geval, en valt dat vonkje aan te blazen door a) terug te gaan naar de eerste ontmoeting, b) aandacht te hebben voor de leerweg van de relatie en c) op te gaan in het mysterie van de liefde.

Terug naar het begin
Wat helpt om verdwenen passie terug te vinden, is kijken naar het begin, zegt Van der Noordaa. Ooit ben je op elkaar gevallen: hoe ging dat precies? De herinneringen zullen het gevoel van toen terug halen. De eerste ontmoeting is een vaak vergeten schat waaraan je blijvende energie kunt ontlenen. Het geeft je informatie over wat je fascineerde in de ander. Het geeft je de power om voor de geliefde te gaan. Het laat je weer voelen hoe spannend en nieuw elke aanraking was. Je liet het beste van jezelf zien, en dat maakte je mooi. Je was voorzichtig met de ander want je wilde hem of haar niet verliezen. Je was bereid om uit je gewoontes te breken en de gekste dingen op te pakken. En misschien wel het belangrijkste: je zag dwars door alle uiterlijkheden heen het wezen van je partner. Dat kun je allemaal terug halen. Je kunt altijd weer gaan doen wat je in het begin vanzelf deed.
Het leuke is dat de schrijfster allerlei feiten in haar verhaal sleept. Wist je bijvoorbeeld dat de geur en de klank van iemands stem je in een flits van een seconde in vervoering kunnen brengen of juist afstoten? “… Oorspronkelijk is de functie van geur dat we snel een beslissing kunnen nemen: Gaan we erop af of moeten we juist wegwezen?...”.
Van der Noordaa geeft de nodige uitleg over de verschillende seksbeleving tussen mannen en vrouwen: “… Het is goed om daar inzicht in te krijgen, ook om meer begrip voor elkaar te krijgen. Er wordt vaak gezegd dat vrouwen een langere aanloop nodig hebben voor het hebben van seks. Bij vrouwen is het veelal zo dat seks een gevolg is van contact en aandacht, van intimiteit. Die intimiteit is er niet zomaar, dat kost tijd. Terwijl het voor mannen ook andersom kan zijn: de seks zelf leidt tot intimiteit. Dat is een andere volgorde…”. Zelfs ons seksleven ligt in onze fysieke herinnering opgeslagen en is altijd weer tot leven te wekken: “… De passie zit in ons lichaam ingebakken: we beschikken over passiecellen. Er blijft altijd een waakvlammetje branden, ook al heb je jaren geen seks meer gehad…”. Kijk: dat is nog eens verheugend nieuws.

Het opheffen van onwetendheid
De tweede schat in een relatie noemt Van der Noordaa: ‘de leerweg van de liefde’. Ze zet die aan de hand van allerlei fases uitgebreid uiteen. In de weg die je samen gaat benadrukt Van der Noordaa vooral het belang van zelfreflectie: daar ‘leer’ je van, daar ontwikkel en groei je door. In het vorige boek ging het over Adam en Eva die binnen de kortste keren naar elkaar stonden te wijzen: ‘Die vrouw die Gij mij gegeven hebt…’. Marthe van der Noordaa gaat uit van de boeddhistische benadering waarbij niet van schuld wordt gesproken, maar over het ‘opheffen van onwetendheid’: “… Onwetendheid wordt gezien als bron van lijden. Dus is het van groot belang dat je niet onwetend blijft, maar tot inzicht komt en je bewust wordt van je eigen gedrag en de gevolgen daarvan. Als je ergens last van hebt of afkeer voelt opkomen, kijk dan eerst naar jezelf voordat je de irritatie of het probleem bij je partner neerlegt…”.
Prachtig zet ze uiteen waarom vrouwen altijd maar willen ‘praten’, en mannen liever ‘dingen doen’. Bij mannen zijn de hersendelen taal en emotie niet met elkaar verbonden, bij vrouwen wel: “… Uit hersenonderzoek is gebleken dat het netwerk van de hersenen bij mannen anders is opgebouwd dan bij vrouwen. Bij mannen loopt de bedrading van voren naar achteren; er wordt beter bínnen de hersenhelften gecommuniceerd, wat betekent dat de gebieden voor perceptie en voor actie goed met elkaar zijn verbonden. Bij vrouwen is de bedrading juist sterker van links naar rechts: de communicatie tússen de twee hersenhelften is beter, waardoor er een goede verbinding is tussen intuïtieve en emotionele gebieden en het deel dat in verband wordt gebracht met planning…”. Dat verklaart veel.

Vreemdgaan
Wat ik in niet één boek over de liefde - niet in deze cyclus maar ook niet in alle boeken die ik in de afgelopen jaren heb besproken - ben tegengekomen is het onderwerp ‘vreemdgaan’. Marthe van der Noordaa heeft het daar wel over. Eigenlijk vind ik dit het indrukwekkendste thema in haar hele verhaal. Van der Noordaa legt ongelooflijk integer uit waarom ontrouw zo schadelijk is. Voor alles en iedereen.
Het wordt ook wel heel makkelijk gemaakt: “… In 40% van de relaties komt vreemdgaan voor. Door internet en sites als ‘Second Love’, ben je één druk op de knop verwijderd van vreemdgaan. Deze site adverteert met een luchtige tekst: ‘Je wilt geen grote veranderingen in je leven, maar je bent wel toe aan iets anders, iets nieuws, iets voor jou alleen? Doorbreek de sleur en doe iets gewaagds (vreemdgaan). Het leven is kort, geef jezelf een Second Love Date cadeau.’ Zo laagdrempelig wordt het gebracht, alsof je een paar nieuwe schoenen gaat kopen. De onschuldige toon op deze site maakt het voor veel mensen waarschijnlijk aantrekkelijk (470.000 leden) maar is ook misleidend, want dit gaat natuurlijk veel verder dan jezelf een leuk kadootje geven. Wat je mist, zoek je buitenshuis en daar bieden zij een oplossing voor…”.
Een geheime verhouding tast niet alleen je relatie aan, maar ook je gevoel van eigenwaarde. Liegen doet iets met je. Er komt een punt dat je er waarschijnlijk heel handig in wordt, maar ondertussen ben je wel jezelf kwijt: “… Hans Korteweg schrijft in zijn boek "Zonder einde" iets over deze opbouw rond het begaan van een misstap. ‘Er gaat een grote attractie uit van iedere misstap. De eerste stap in het onjuiste, oneigenlijke, schijnt een wereld van vrijheid te openen en het lijkt dan ook alsof nu alle wensen vervuld zullen worden. Herhaling schijnt een nog grotere bevrediging te geven. (…) Als een mens tweemaal hetzelfde vergrijp begaat, lijkt het hem al toelaatbaar. Als het drie of vier keer is gedaan, is het een gewoonte geworden. Als het tien keer is gedaan, doe je het niet meer, want dan word je erdoor gedaan. Je bent een ander mens geworden. Je leeft duurzaam naast jezelf’…”. Ook citeert Van der Noordaa godsdiensthistoricus Reza Aslan (Trouw, 29.03.14): “… Er zijn genoeg redenen te bedenken waarom partners elkaar bedriegen. Maar het geluk dat ik nu heb, is een prachtig sieraad, dat ik niet meer uit handen wil geven. Want als dat gebeurt, als je ermee speelt, verminder je de waarde ervan. En er is geen weg terug. Wat je samen had, is dan voorgoed voorbij…”.
Van der Noordaa: “… Zolang je de leerweg van de liefdesrelatie bewandelt, zal er altijd iets te openbaren zijn. Steeds een slag dieper. Met als aantekening dat als je steeds wisselt van partner, je minder toekomt aan die verdieping. Je kunt jezelf dan maar ten dele openbaren…”. Inderdaad: je leeft maar één keer. Waarom zou je jezelf dan zo tekort doen?

Mysterie
De derde schat noemt Marthe van der Noordaa ‘het mysterie van de liefde’ en gaat over het ongrijpbare van de liefde. Dat wat de leerweg overstijgt en Dirk De Wachter zo mooi heeft aangeduid als het spirituele facet waar hij geen woorden voor heeft – ik citeer mezelf: “… Het is het ‘onzegbare’; dat wat te maken heeft met religie, met spiritualiteit, met het mystieke, het niet-weten, het niet-zegbare, het onbegrijpelijke, het onverklaarbare. “… Wovon man nicht sprechen kann, darüber muss man schweigen…” – Ludwig Wittgenstein. Dirk de Wachter doet niet aan geloof, maar spreekt onbekommerd over ‘de goddelijke dimensie’ van de ware liefde. (…) Liefde is verwonderd onbegrip. Liefde bestaat bij de gratie van het tekort. Dat houdt het verlangen naar elkaar wakker. Liefde is zoeken en nooit vinden: “Een geslaagde therapie eindigt met: We begrijpen onszelf en de ander niet, en dat is boeiend”…”.

“Een schat aan liefde” is geïllustreerd met prachtige zwart-wit foto’s en staat vol citaten en poëzie. Het mooiste gedicht dat ik tegenkwam is van de Perzische dichter Rumi (1207-1273):

De jacht

De geliefde komt, de geliefde komt!
Maak ruim baan voor hem!
Hij is op zoek naar een hart
Laat hem er een zien.
Ik schreeuw: ‘U bent naar mij op jacht!’
Lachend antwoordt hij: ‘Ik ben niet gekomen
om op je te jagen,
ik ben gekomen om je te redden.’

Ik krijg daar echt kippenvel van. Omdat dit voor mij niet alleen maar over menselijke liefde gaat. Ik ben christen: de jager staat voor mij ook voor Jezus. Ik denk dat John en Stasi Eldredge gelijk hebben. Ik denk dat wij op aarde zijn om te leren liefhebben.

Marthe van der Noordaa tijdens een uitzending van de Boeddhistische omroep, 12-12-14, NPO 5: zie hier

Uitgave: Itip – 2014, 168 blz., ISBN 978 908 212 421 7, € 19,90
Rechtstreeks bestellen: klik hier