Subtitel: Wat bezielt complotdenkers?
Het meest bizarre en tegelijk intrigerende aan de coronapandemie vind ik wel het complotdenken dat er mee gepaard gaat. Wanneer gaat kritisch denken over in ‘complottisme’? Silvan Schoonhoven in een artikel in de Telegraaf van 20 november 2021: “… Wie de coronamaatregelen en de overheid haat, kan kiezen uit tientallen platforms, van gematigd tot extreemrechts tot knotsgek, van regulier tot christelijk tot New Age. Je kunt je licht opsteken bij FvD, Viruswaarheid van Willem Engel, het katholieke Civitas Christiana of bij de straatvechters van OnrechtTV. Of bij Samen voor Nederland, Nederland in verzet, Artsen voor Vrijheid, In Het Gelid voor Vrijheid, de Herstel deRepubliek, de Bataafse Republiek of de Bataafse Leeuw…”. Inmiddels verdenken anti-corona-activisten steeds vaker hun collega-complotdenkers in werkelijkheid marionetten te zijn van de AIVD of van een sinistere wereldregering. Het NCTV noemde onderlaatst de ultraconservatieve uitgeverij De Blauwe Tijger ‘een doorgeefluik van anti-overheidspropaganda, nepnieuws en complottheorieën’. Hoofdredacteur Tom Zwitser was van plan een bestseller te lanceren waarin tachtig anonieme politiemensen zich uitspreken tegen het coronabeleid, maar de stekker is uit het project getrokken omdat de schrijver de meeste rapporten zou hebben verzonnen. Ook bij internetplatform Café Weltschmerz, een geestverwant, viert het wantrouwen hoogtij. Daar moeten de telefoons inmiddels uit vanwege het afluistergevaar van geheime diensten. Dockers United die zich presenteert als een collectief goudeerlijke havenarbeiders die de coronamaatregelen niet pikken, worden door anderen beticht dat ze helemaal geen havenarbeiders zijn: “… Dit is de overheid die de haven gaat platleggen zodat we een groot tekort aan voedsel en goederen krijgen…”. Des te langer de pandemie duurt, des te groter het gekkenhuis, aldus terrorisme- en extremismeonderzoeker Jelle van Buuren: “… De grap is dat dit inherent is aan complotdenken. Als je gelooft dat niets is wat het lijkt, zie je al snel tekenen dat je ook van binnenuit wordt belazerd…”. Hoog tijd om te vernemen wat Cees Zweistra (1986), filosoof en docent rechtstheorie aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam, over het hedendaagse complotdenken te zeggen heeft.
September 2020. Zweistra ontmoet in een zaaltje in Heemstede complotdenkers rond een lezing van B. Izar over zijn boek “De macht van de onzichtbare bankiers”: “… De agenda krijgt vorm tegen een achtergrond van bloedige en duistere rituelen, waarin kinderen misbruikt worden en vastgehouden in ondergrondse tunnels om bloed af te nemen en te drinken. Zo kunnen de elites zichzelf jong houden tot de dag waarop ze het stadium van de wereldheerschappij bereikt zullen hebben…”. Natuurlijk komen “De protocollen van Sion” voorbij (zie mijn blogs over “De begraafplaats van Praag” van Umberto Eco en “Het nazisme en complottheorieën” van Richard Evans). Zweistra maakt kennis met de Illuminati en de cabal: “… De samenzwering van de rijken en de machtigen om de gewone man en vrouw eronder te krijgen. De ‘sheeple’, zoals ze in het boek genoemd worden. Makke schapen die dom en volgzaam worden gemaakt en gehouden door de Main Stream Media (MSM). De MSM zoals de NOS, de Volkskrant en NRC. Dat zijn geen nieuwsgaarders, maar de lange armen van de Illuminati. Het echte nieuws, dat is online te vinden. Op websites. Op YouTube-kanalen - voor zover ze niet afgesloten zijn -, op Facebook of gewoon op Google. Dat laatste is een fantastisch instrument, hoor ik die avond vertellen; het geeft je een oneindige schat aan bronnen en maakt het mogelijk om echt zelf na te denken…”. Over de groep die heimelijk aan de touwtjes trekt: “… Het zijn Joodse namen, bankiers en rijke industriëlen zoals De Rothschild, George Soros en Bill Gates. Ze duiken overal op als het ultieme kwaad in de wereld. Je ziet ze langskomen op de You-Tube-kanalen van Robert Jensen (115.000 abonnees) en Café Weltschmerz (96.000 abonnees). Hun sinistere plannen worden blootgelegd in de Blue Tiger Studio van Tom Zwitser (30.000 abonnees)…”. Zweistra vertelt hoe hoogleraar Andreas Kinneging in een toespraak tijdens het openingsfeestje van de Blue Tiger Studio nog de hoop uitsprak dat het medium zich zou richten op ‘de intellectuele 10 procent van de bevolking’: “… Dat lijkt niet helemaal gelukt te zijn. Afgaande op de ronkende koppen bij de thema’s – wereldregering 2030, slachtpartij Bill Gates in India, ‘prepare for the Great Awakening’ – is het mainstream complotdenken geworden…”.
Fout volk
Het gaat over de podcast van rapper-complotdenker Lange Frans (inmiddels verwijderd van YouTube) en Oorlog Reeds Verloren (50.000 abonnees) van jurist Sven-Ake Hulleman. Websites als ‘nine for news’, ‘climate gate’ en 'final wake up call' komen langs. De EU en de VN, de gewone paus, de zwarte paus, jezuïeten en vrijmetselaars: allemaal fout volk. Evenals de rijken en machtigen der aarde: Bill Gates, George Soros en politici als Hillary Clinton. Vooral Bill Gates heeft het gedaan – de man achter de New World Order, die een Great Reset voorbereidt. Niet omdat de aanwezigen zich storen aan het Windows-besturingssysteem waar de meesten dagelijks mee werken, maar omdat hij zich bezighoudt met filantropie. Zie de duivelse vaccinatieprogramma’s in Africa: “… Het eigenlijke programma van Gates is gericht op wereldheerschappij via chips die worden toegediend bij elke ‘spuit’…”. Ze zitten zelfs in coronatesten, betoogt een dame die een bedrijf heeft in mindfulness en andere natuurlijke genezingsmiddelen (vandaar het tekort aan chips voor nieuwe auto’s, grapte mijn zwager onlangs). De good guys in de wereld zijn Trump, Erdogan en Putin, al kun je bij Trump ook zo je vraagtekens zetten. Hij mag dan massa’s pedofiele Democraten hebben opgesloten in Guantanomo Bay (‘Gitmo’), je weet nooit zeker of hij toch een ‘puppet’ van de Illuminati is. Het is afwachten of hij publiekelijk afstand neemt van groeperingen als de Proud Boys en de Ku Klux Klan
QAnon
De QAnon-volgelingen passeren. Hun grote voorman, Alex Jones, hoort alweer bij de afvalligen, omdat hij toegaf dat de schietpartij op Sandy Hook Elementary School (2012) wel degelijk echt was en geen ‘false flag’ of nepaanslag om het wapenbezit in een kwaad daglicht te stellen. Op tafels staan flessen superfoods te koop, want corona mag dan niet meer dan een griepje zijn, het kan geen kwaad je immuunsysteem te boosten. Zweistra: “… Door de bril van B. Izar en velen met hem, waaronder Forum voor Democratie (FVD), zijn Agenda 21 en varianten als Agenda 2030 een duister complot van Illuminati om de wereldheerschappij te vestigen en onderweg ook het aantal ‘useless eaters’ te verminderen met zo’n 7 miljard tot maximaal 500.000 mensen. Banken spelen in de uitrol van Agenda 21 de rol van financiers en machthebbers. Ze zijn de as van het kwaad, de spil van Agenda 21…”. Klimaatverandering is een hoax om de weerstand tegen Agenda 21 weg te nemen. Achter de beelden van klimaatrampen zit een mythisch weerstation op Alaska: H.A.A.R.P. , waar alle onzin vandaan komt. Janet Ossebaard, voormalig specialist graancirkels, heeft haar messias Trump inmiddels een brief geschreven. Of hij alle snode toekomstplannen een halt kan toeroepen. En of hij misschien tevens een handje wil komen helpen bij het afzetten van Mark Rutte en Hugo de Jonge. Voor wie het nog niet weet: Jaap van Dissel gaat veroordeeld worden voor moord en verkrachting, en koning Willem Alexander loopt met een enkelband rond.
Spiritueel
Zweistra bezoekt ook een lezing van Jaap Rameijer, auteur van “Van Annunaki tot Illuminati: van Slaaf tot Slaaf”, die een meer spirituele complotdenkersrichting vertegenwoordigt. Hij onderschrijft de Reptilian-these van de intellectuele complotgoeroe David Icke. Volgens de laatste zijn figuren als Bill Gates en Queen Elisabeth in feite een soort hagedisachtige wezens die zich vermomd hebben als mens. “… In 2013 onderschreven 12 miljoen Amerikanen de stelling: ‘Lizard people control politics’. Onderzoek uit 2019 van Trouw en Kieskompas liet zien dat 1,7% van de Nederlanders de theorie onderschrijft. Nog altijd 296.491 mensen. Veel meer dan het aantal mensen dat wekelijks een katholieke kerkdienst bezoekt…”. Rameijer heeft zijn eigen complotniche: orbs. Bewuste, ondeugende ‘lichtbolletjes’. Het komplotdenken van fotomodel Doutzen Kroes, met bijna 7 miljoen volgers op Instagram, en haar zus, ‘foodie’ Rens Kroes, die geld tracht te verdienen met de verkoop van powerfood die ‘negatieve straling’ zou wegnemen, gaat gepaard met “… vormen van spiritualiteit die op hun beurt een smeltkroes zijn van oosterse spiritualiteit, New Age en hedendaagse vormen van wicca. In een analyse van De Groene Amsterdammer van september 2020 werd Doutzen met andere influencers, zoals Lange Frans, gelinkt aan het Instagram-account Cosmic Woman van Tessa Koops. Een vrouw die eerst in de communicatie werkte, maar nu naast andere dingen een online-yurt heeft waar ze vrouwen leert ‘afstemmen op de 12+1 (dat is opgeteld 13, C.Z.) manen’…”.
Ontwaakt
Complotdenkers gaan er prat op dat ze zijn ‘ontwaakt’ en voor zichzelf durven denken. Normaal gesproken is een kritische gemeenschap naar buiten gericht en begaan met de voortgang van de wereld die we met z’n alle bewonen. Zo niet de complotdenker: de bewijzen zijn naar binnen gericht, geadresseerd aan de eigen beweging of ‘stam’, en bedoelt om de eigen identiteit te versterken. Complotdenkers scheppen hun eigen werkelijkheid. Zweistra heeft het gevoel in een ‘parallelle wereld’ te zijn beland met ‘bekeerlingen’. Deze anarchistische groep draait compleet om zichzelf. Van daaruit is het maar een kleine stap naar geweld, waarschuwt Zweistra – en zie wat er vandaag de dag gebeurt. Hij wijst naar het QAnon-leger op sociale media dat een continue stroom van ongemakkelijke waarheden, ‘red pills’ – naar een scène uit de film ‘The Matrix’, dropt. Uiteindelijk bestormden ze het Capitool. Iedereen kent inmiddels de QAnon-sjamaan. En oorlogsveteraan en fanatiek Trump-fan Ashla Babbit die daarbij het leven liet. Zijn wij getuige van de geboorte van een nieuwe religie? Een en ander illustreert Zweistra aan Houellebecqs roman “Onderworpen”.
Anarchistisch surrealisme
Volgens Zweistra is het hedendaagse complotdenken van een ander soort dan het klassieke. Het oude complotdenken draaide meestal om het onthullen van de échte waarheid rond een grote maatschappelijke gebeurtenis, zoals de moord op JFK of 9/11. Daarmee stonden de oude complotdenkers nog altijd midden in de samenleving. Wanneer in het politieke verleden rechts won, kwamen de complottheorieën van links. En andersom. Nieuwe complotdenkers sluiten zich juist af voor concrete, werkelijke problemen. De mainstream onderzoeksjournalisten hebben genoeg beerputten rond mondiale machthebbers, zoals de nooit gevonden massavernietigingswapens in Irak of de toeslagenaffaire, onthuld. Het klassieke complotdenken had daar alternatieve verklaringen voor. Het hedendaagse complotdenken komt met niets. Het schept chaos rond een verzonnen gebeurtenis. Het doel: ontkenning, destabilisering en vernietiging. Het wil niets aan het licht brengen of aan de kaak stellen. De klassieke complotdenker zocht naar herstel van eenheid en orde. De complotnihilist van nu gelooft in niets en wil ook niets tot stand brengen. Het tegenwoordige complotdenken functioneert eerder als een existentiële reddingsboei, waarbij een nieuw, absurd en anarchistisch verhaal wordt ontwikkeld, in een eigen surrealistische wereld, die compleet is losgezongen van de werkelijkheid. De moderne technologie maakt het mogelijk dat we allemaal onze eigen waarheden bij elkaar sprokkelen. De alternatieve waarheid wordt ook nog eens gemaakt in een technologische omgeving waarin geen tegenspraak bestaat. Zo eindigen we vanzelf in onze eigen waarheid, ons eigen narratief, onze eigen 'fabeltjesfuik', die verdedigt moet worden tegen alles en iedereen.
Complotdenken als ‘weapon of the weak’
Zweistra wijst met een beschuldigende vinger naar de grote kloof die er in de maatschappij is ontstaan tussen winnaars en losers. Alleen de hoogopgeleiden profiteren van de globalisering en technologische vooruitgang. Het lageropgeleide 2/3 deel van de bevolking ondervindt vooral nadelen van het liberale beleid, om over ‘waardigheid van werk’ maar te zwijgen. Dit zijn de mensen die kampen met verlies aan zingeving en sociale vervreemding. Zij neigen er toe de open samenleving de rug toe te keren om via technologie een nieuw verhaal en een nieuw ‘thuis’ te creëren. In hun eigen ‘filter bubble’. Zij doen niet meer mee. “… Wanneer het hun uitkomt, zullen ze om het even welke leugen omarmen. Als het hen maar verlost van de verantwoordelijkheid die zij moeten nemen voor het eigen bestaan. Technologie heeft hier een ontsnappingsroute gecreëerd…”. Bovendien krijgen de leugens legitimiteit doordat ze gedeeld worden met een hele gemeenschap: “… Je bent niet de enige die er zo over denkt, honderdduizend anderen doen het ook en je kent hen, want je ontmoet hen in een online-omgeving…”.
Conspiracy without theory
Volgens Zweistra heeft het geen zin om het nieuwe complotdenken te ontmaskeren of debunken omdat de aanhangers niet meer in een gemeenschappelijke wereld leven. Ondertussen geeft het NCTV aan dat er nieuwe vormen van radicalisering de kop opsteken die zijn geïnspireerd op complottheorieën. De internetimams hebben plaats gemaakt voor complotgoeroes. Het nieuwe complotdenken is een ‘conspiracy without theory’. De onzinverhalen komen vaak uit Russische bronnen, hebben de structuur van een monoloog en zijn enkel gericht op zenden: “… Er is geen controle vooraf en binnen de gemeenschap is er ook geen dialoog of discussie…”. Wat er wordt gedaan is ‘insinueren’. De boodschap wordt meestal verpakt in ‘gewoon wat vraagjes’. Wat kan daar nu op tegen zijn? Zo hoef je ook niet in te staan of verantwoording te dragen voor wat je naar voren brengt. Een belangrijk element van het complotdenken van vandaag is identiteitsvorming. Er zitten tribale elementen aan: je kunt wegkomen met leugens en halve waarheden, mits je verhaal bijdraagt aan de versteviging van de identiteit van de clan. Bewijzen en argumenten doen er niet toe.
Absurdisme
De klassieke complotdenker legt zich niet neer bij de absurditeit van een bepaalde gebeurtenis, bijvoorbeeld de dood van prinses Diana, en zoekt naar een zin die het gebeuren niet heeft. De hedendaagse complotdenker legt zich niet neer bij de absurditeit van zijn eigen bestaan. Dat is het verschil, aldus Zweistra. “… Absurditeit ontstaat wanneer we geen relatie kunnen leggen met iets buiten onszelf. Zonder contactpuntjes met een buitenwereld draaien we zoals Narcissus rondjes in onszelf…”. En even verder: “… we moeten rekening houden met de mogelijkheid dat de complotdenker iemand is die ervoor kiest niet in de wereld te wonen…”. Als de wereld ons geen thuis kan bieden, moeten we een thuis vinden in onszelf. Goede technologie plaats ons in een respectvolle relatie met onze omgeving. Slechte technologie plaatst ons in een ontkennende relatie met onze omgeving: “… Een absurde technologie brengt ons niet naar buiten, in contact met de wereld, maar drijft ons naar binnen…”. Absurde technologie bevestigt ons dan misschien wel in ons menselijk kunnen (zie Elon Musk die op Mars wil gaan wonen), maar zo dat we ons als in een bunker tot onze omgeving verhouden. Ze helpt ons te leven in een vastbesloten keuze voor onszelf, ten koste van onze mogelijkheid de relatie aan te gaan met de wereld waarin we wonen. “… We vervloeien niet met onze omgeving, maar zitten in een controlekamer ‘tegenover’ onze omgeving. Zo versterkt technologie wel de mensenwereld, maar dat is de wereld van het individu, het zelf en het ego…”. Het is een bestaan waarin we als het ware zwelgen in onszelf en ons eigen kunnen:“… Absurde technologie versterkt dat zelf en plaatst ons op deze manier in een vesting die zich hard en scherpomlijnd plaatst ‘tegenover’ de buitenwereld…”.
Cyberbalkanization
De complotdenker is vervreemd van zijn omgeving, van zijn thuis en van zijn fysieke aarding in de wereld, stelt Zweistra. Zie Frits in “De avonden” van Gerard Reve die niet gedijt in de bedompte spruitjeslucht van thuis. Hij vlucht naar buiten. De complotdenker vlucht naar binnen. Onder andere omdat we in een wereld leven met steeds minder ‘ontmoetingsplaatsen’: gemeentehuizen, dorpshuizen, buurtwinkeltjes, kerken, kroegen om de hoek. Zo verliezen we de maatschappelijke ‘common sense’, de ‘gedeelde werkelijkheid’, die ons begrenst. De ander doorbreekt ons egoïsme en geeft ons de gelegenheid om uit het pantser van onze zelfgerichtheid te breken, aldus de joodse filosoof Levinas. Ook het spirituele en de wildheid van de natuur, de ontmoeting met het ‘gans andere’, kan ons overweldigen en daardoor begrenzen. Om ‘normaal’ te blijven hebben we dat keihard nodig. Ons individualisme maakt ons ‘absurd’ en ‘mateloos’. Internet is onze nieuwe publieke ontmoetingsplaats. Maar daar valt de gemeenschap uiteen in kleine van elkaar vervreemde groepen: ‘cyberbalkanization’. “… In de techno-tribale structuren ontmoeten we geen verschil, maar overeenkomst…”. In plaats van de moeizame weg af te leggen richting het zich eigen maken van zijn leven, neemt de complotdenker een makkelijke ontsnappingsroute. Zo draait hij weg voor de reeële problemen in de samenleving. Het complotdenken is een nieuwe mogelijkheid die een zelfgemaakt thuis verschaft in een eigen wereld die concurreert met de thuisloosheid in de publieke wereld.
Het spel van postnihilisten
Zweistra vergelijkt de klassieke complotdenkers met nihilisten, die tenminste nog geloofden in iets waar ze níet in geloofden. Ze zetten zich ergens tegen af. Een en ander legt hij uit aan de hand van “Het einde van het spel” van Graham Greene en “Vaders en zonen” van Toergenjew. De hedendaagse complotdenker bestempelt hij als een postnihilist. Zie “Speeldrift” van Juli Zeh. Ada en Alev, twee scholieren, spelen in deze roman een pragmatisch spel met wat in het leven voor handen is. Ze zijn voorbij goed en kwaad. Voorbij waarheid en leugen. Als ze het zat zijn, stoppen ze er eenvoudig mee. Wanneer het spel niet langer bevredigt, zoek je een ander spel. Wat maakt het uit? De complotdenker van nu is een moderne migrant in een online-wereld. De problemen in de echte wereld kunnen hem niets schelen. In de meeste gevallen is zijn online-wereld volledig los geraakt van de fysieke wereld, en een realiteit op zich geworden. Zoals de Romeinse keizer Caligula leeft hij buiten de orde van de wereld. In het gelijknamige toneelstuk van Camus laat Caligula zijn paard in een marmeren paleis wonen met achttien dienaren. Caligula keert zich van de aarde af, omdat de mensen daar ongelukkig en sterfelijk zijn; hij wil de maan. Zijn wereld is grenzeloos. Als een bediende hem een wastafeltje brengt, waarin de bewijzen van een tegen hem gericht complot staan gegraveerd, gooit hij het wastafeltje in het vuur: “… En daarom is er geen complot, nietwaar? Het was maar een grapje…”. Niemand heeft het hart de keizer tegen te spreken. Caligula is niet meer te bereiken. Hij misbruikt zijn macht ten koste van alles en iedereen. Hij offert de wereld op voor zijn eigen belang.
Alternative facts
Het complotdenken is niet creatief. Het recyclet de materialen die aanwezig zijn binnen de ruimte waarin de complotdenkers actief zijn. Het is een echoput. De complotdenkers maken hun verhaal met de ‘alternative facts’ die hen in hapklare brokken worden aangereikt door Rusland of commerciële complot-influencers. De complotdenker kiest welbewust voor de leugen en het kwaad. Het is geen noodzakelijk kwaad. Hij wórdt niet uitgeplugd; hij plugt zichzélf uit. Hij vlucht voor de echte wereld en zijn verantwoordelijkheden. Terwijl hij zich vermomt als ‘waarheidsspreker’. “… Het complotdenken van nu is niet dialogisch, maar monologisch. Het is niet in gesprek met de samenleving en de vragen en uitdagingen die daar een rol in spelen…”. Het zoekt geen verbinding maar zet de wereld naar zijn hand. “… Het complotdenken kunnen we daarom wel omschrijven als ‘caligulisme’ en de complotdenker als ‘caligulist’…”. En even verder: “… Het caligulisme is ‘de omarming van de mogelijkheid om ten koste van de werkelijkheid te leven in een eigen realiteit’…”. Zie Jair Bolsonaro, Donald Trunp, Thierry Baudet of Willem Engel. Het caligulisme bediscussieert het coronabeleid niet, het ontwikkelt een geheel eigen discours waarin corona niet bestaat. De caligulist wil alleen zichzelf en zal de samenleving ten gronde richten. De caligulist brengt niets tot stand dan handhaving van zichzelf, zoals dat gaat in totalitaire bewegingen (Stalin, Hitler). Wanneer het caligulisme de kans krijgt, zal het naar overheersing en dominantie streven, volgens Zweistra. Daarom moet er worden ingegrepen in de technologische infrastructuur waarbinnen de caligulist tot ontwikkeling komt en zonder enige vorm van controle zijn volstrekte anarchie uitleeft. En dat is precies wat er vandaag, 26 november 2021, met de kleine caligulisten gebeurt, die door de politie opgepakt worden vanwege opruiing en oproepen tot rellen via sociale media en WhatsApp-groepen.
De mens als schepper
Zweistra pleit voor het herstel van contact en verbinding met de reële wereld via de rol van de mens als schepper, dat voorkomt dat we onze menswaardigheid reduceren tot het vermogen te consumeren. We zwelgen in ‘libertair hedonisme’. Het gaat niet om koopkracht; het gaat er om een betekenisvolle, producerende bijdrage te leveren aan de samenleving. “… Caligulisten en grote groepen influencers en volgers hebben geen enkele achting voor het werk van journalisten, wetenschappers, theologen of filosofen. Zij kunnen immers hetzelfde bereiken met minder inspanningen en vaak veel meer impact…”. We kunnen een tegencultuur zijn, die ‘het moeilijke omarmt als het respectabele’. Laten we weer een echt ‘thuis’ scheppen in onze eigen woning. Met onze partner, onze kinderen, onze familie en onze vrienden. Laten we op zoek gaan naar een technologisch klimaat dat verbindt in plaats van verdeelt. Laten we gaan werken aan een nieuwe etiquette voor onlinetechnologie: “… Dit pleidooi lijkt onvrij, oubollig en conservatief, maar de beginjaren van internet en online-sociale-media zijn voorbij. Het is tijd voor een volwassen benadering, en onderdeel daarvan is dat we ons goed rekenschap geven van de ondermijnende impact van allerhande sociale platforms, games en digitale netwerken…”. En even verder: “… Technologie die ons niet helpt om te wonen in de wereld, is absurde technologie, en het vergt inspanningen van onszelf, de politiek en de technologische industrie om dat tij te keren…”. Dat gebeurt ook al: zie het Nu.nl-bericht dat de Europese Commissie de regels voor online platforms wil aanscherpen. Het is nodig om paal en perk te stellen aan de op dit moment mateloze onlinewereld. “… Daarnaast moet het mogelijk zijn om een groep potentiële caligulisten te verleiden om toch in de wereld te gaan wonen. Het moet mogelijk zijn een wereld te scheppen waar mensen willen zijn…”. Het menselijke geluk wordt immers ten diepste gevonden in kleine dingen en binnen intieme relaties: “… Zo bezien is het wonen in de wereld een vermogen dat binnen onze macht ligt. Het kan ons uiteindelijk niet van ons worden afgenomen, tenzij we zelf de moed laten zakken…”.
Uitgave: KokBoekencentrum – 2021, 320 blz., ISBN 978 904 353 666 0, € 24,99
Rechtstreeks bestellen: klik hier
Geen opmerkingen :
Een reactie posten