Ex libris – Michiko Kakutani

 

Subtitel: 100+ boeken om te lezen en herlezen

 

Ik heb er weer eentje: een boek over boeken (zie ook “18 klassiekers om het heden te begrijpen” van Jaap Tielbeke). Van voormalig hoofdredacteur boekrecensies bij “The New York Times” en Pulitzerprijswinnaar Michiko Kakutani (1955). In de inleiding vertelt ze over haar boekengekte en die van anderen. Toneelschrijver August Wilson bijvoorbeeld, ging op vijftienjarige leeftijd van school, maar zat wél elke dag in de bibliotheek om geschiedenisboeken, biografieën, dichtbundels en antropologische werken te lezen. De bibliotheek gaf hem uiteindelijk een schooldiploma honoris causa. Volgens neuroloog Oliver Sacks was de bibliotheek in zijn jeugd de plek waar hij zijn wérkelijke opleiding had genoten. Ray Bradbury, de schrijver van “Fahrenheit 451” (over een regime zonder boeken), zei dat hij ‘van a tot z’ was ‘opgeleid door bibliotheken’. Abraham Lincoln en Frederick Douglass waren ook beroemde autodidacten. Gékte, ja. In “A History of Reading” heeft Alberto Manguel het over een Perzische potentaat, uit de tiende eeuw, die een reis ondernam waarbij hij zijn verzameling van 117.000 boeken op vierhonderd kamelen laadde. Ze waren ook nog eens afgericht om op alfabetische volgorde te lopen. Manguel beschrijft hoe de arbeiders in de Cubaanse sigarenfabrieken, ter verlichting van hun geestdodende werk, werden voorgelezen. En hij vertelt hoe een geleerde in concentratiekamp Sachsenhausen uit zijn hoofd hele passages uit de klassieken voordroeg. Om zijn medegevangenen op te beuren. Als dochter van een Japanse immigrant was Michiko Kakutani een gepest buitenbeentje. Het lezen maakte haar duidelijk dat ze niet de enige was. Het bevrijdde haar van de rotwereld waarin ze was beland. Boeiende romans kunnen een magische vervoering teweeg brengen. Doordachte of provocerende non-fictiewerken prikkelen het diepe, meditatieve denken. Boeken bieden een verfrissende kijk op de geschiedenis. Ze ontsluiten oude en nieuwe kennis. Lezen brengt begrip bij over levens die verschillen van de onze. We leren ons te vereenzelvigen met andermans pijn en vreugde: “… In onze verbrokkelde hedendaagse wereld, waarin alles en iedereen met elkaar overhoop ligt, is lezen belangrijker dan ooit…”. En even verder: “… Bovenal kunnen boeken empathie losmaken, en dat is in onze wereld, die steeds meer gepolariseerd raakt en waarin men zich steeds meer opstelt in vijandige kampen, een dierbaar goed…”.  Kakutani: “… De beste literatuur kan ons verrassen en ontroeren, ondermijnen wat we zeker denken te weten, en ons aanzetten om dingen die we voor lief nemen te heroverwegen. Boeken kunnen oude denkpatronen doorbreken en automatismen van denken in termen van wij en zij vervangen door een waardering voor nuances en context. Literatuur plaatst vraagtekens bij politieke orthodoxie, religieuze dogma’s en conventioneel denken. Dat is ook de reden waarom autoritaire regimes boeken verbranden en verbieden. Literatuur stelt ons net als onderwijs en reizen bloot aan een veelvoud van standpunten en stemmen…”. Mooier kan ik het niet zeggen. Ik licht de boekbesprekingen van Kakutani kort door, omdat het aanbod je misschien uit je persoonlijke leesbubbel kan halen en, wie weet, laat grijpen naar iets waar je anders nooit aan was begonnen. Let’s go!

 

1. AMERIKANAH  (2013) van Chimamanda Ngozi Adichie is zowel een ouderwets liefdesverhaal - over een Nigeriaanse studente die het wil gaan maken in Amerika -  als een intelligente verhandeling inzake ras, klasse, immigratie en identiteit.

2.  In THE LIGHT OF THE WORLD. A Memoir (2015) beschrijft bekroond dichter en voormalig hoogleraar  Elizabeth Alexander het verlies van haar man, de kunstenaar Ghebreyesus.

3. De mooiste boeken over de legendarische zwarte bokser Muhammad Ali die ‘de wereld op zijn grondvesten liet daveren’ met zijn verbale talenten en zijn kracht in de ring: THE GREATEST: My Own Story (1975) van Muhammad Ali (met Richard Durham), THE MUHAMMAD ALI READER (1998) onder redactie van Gerald Early, KING OF THE WORLD: Muhammad Ali and the Rise of an American Hero (1998) van David Remminck en THE TRIBUTE: Muhammad Ali, 1942 – 2016 (2016) door Sports Illustrated.

4. In EXPERIENCE. A Memoir (2000), ontleedt Martin Amis, de schrijver van onder andere LONDON FIELDS (1989) en NACHTHUIS (2006) de rivaliserende edoch ontroerend liefdevolle relatie met zijn vader Kingsley Amis, eveneens een bekend auteur.

5. Er is moeilijk een literair invloedrijker roman te noemen dan WINESBURG, OHIO (1919) van Sherwood Anderson: een bundel overlappende  verhalen die een verslaggever opdist over de eenzame inwoners van een fictief dorpje in het Amerikaanse Midden-Westen.

6. In THE ORIGINS OF TOTALITARIANISM (1951) waarschuwt Hannah Arendt als geen ander voor het feit dat vervreemding, ontworteling en economische onzekerheid mensen bevattelijk kunnen maken voor leugens en complottheorieën van tirannen.

7. Margaret Atwood beschrijft in HET VERHAAL VAN DE DIENSTMAAGD (1985) een kwaadaardig systeem dat in de nabije toekomst de Verenigde Staten overneemt – zie hier.

8. In zijn VERZAMELDE GEDICHTEN observeert W.H. Auden de zorgen en angsten van mensen in een wereld die zijn ondergang tegemoet gaat, maar wijst ook op de mogelijkheden en troost van kunst. 

9. CONTINENTAL DRIFT (1985) van Russell Banks is een duistere parabel over de klassieke Amerikaanse droom: de mogelijkheid om een nieuw leven te beginnen in de Nieuwe Wereld en jezelf opnieuw uit te vinden, tabula rasa.

10. De boeken van Saul Bellow - DE AVONTUREN VAN AUGIE MARCH (1953), HERZOG (1964) en DE TOESCHOUWER (1997) – stellen allemaal de vraag wat het betekent om ‘een man te zijn’.

 

11. Tientallen jaren voor de opkomst van internet voorzag Daniel J. Boorstin in THE IMAGE. A Guide to Pseudo-Events in America (1962) de ‘kluwen van on-werkelijkheid’ die ons gaandeweg meer zou omringen in de vorm van nepnieuws, complottheorieën en politieke propaganda die met behulp van het wereldwijde web zouden worden verspreid.

12. De FANTASTISCHE VERHALEN (1941/1944/1953) van Jorge Luis Borges doen denken aan de tekeningen van M.C. Escher: fascinerende, enigmatische tableaus vol doolhoven, spiegels en raadsels die een metafysisch gevoel van mysterie oproepen.

13. De vijfenveertig verhalen in THE MOTH PRESENTS: ALL THESE WONDERS. True Stories About Facing the Unknown (2017) onder redactie van Catherine Burns zijn een papieren versie van het radiofenomeen “The Moth”, waarin allerhande moderne verhalenvertellers aan het woord komen.

14. Het verbijsterend relevante DE PEST (1947) van Albert Camus is misschien wel het meest gerecenseerde boek geweest in coronatijd – zie hier, al bedoelde Camus het verhaal ook als een allegorie op het nazisme.

15. Robert A. Caro werkt nog steeds aan het vijfde en vermoedelijk laatste deel van THE PASSAGE OF POWER. The Years of Lyndon Johnson (2012), de zesendertigste president van de Verenigde Staten.

16. Lees PURSUITS OF HAPPINESS. The Hollywood Comedy of Remarriage (1981) van Stanley Cavell en je zult nooit meer op dezelfde manier naar romantische komedies uit Hollywood kijken.

17. Met CAN’T WE TALK ABOUT SOMETHING MORE PLEASANT. A Memoir (2014), een collage van tekeningen, foto’s en teksten, schiep cartoonist Roz Chast een monument voor haar ouders.

18. Bruce Chatwin verlegde met IN PATAGONIË (1977) en WHAT AM I DOING HERE (1989) de grenzen van de reisliteratuur en blies het genre nieuw leven in.

19. In SLAAPWANDELAARS. Hoe Europa in 1914 ten oorlog trok (2012) beschrijft historicus Christopher Clark welke factoren er bijdroegen aan wat hij de ‘omgevingsverwarring’ noemt die in de vooroorlogse periode over Europa trok en de Europese naties als bij toeval in WO I stortte.

20. THE RETREAT OF WESTERN LIBERALISM (2017) van Edward Luce en A WORLD IN DISARRAY: American Foreign Policy and the Crises of the Old Order (2017) van Richard Haass gaan allebei over de Verenigde Staten en haar steeds meer omstreden plek in de wereld.

 

21. VAARWEL, BROER (2007) van Edwidge Danticat heeft als onderwerp de ‘Haïtiaanse diaspora’.

22. Over geen boek is Kakutani zó lyrisch als ONDERWERELD (1997) van Don DeLillo: niemand zou zó ontvankelijk zijn voor de ‘surrealistische waanzin’ van de recente geschiedenis, die hij met ‘duizelingwekkend schrijftalent’ neerzet als een ‘van het papier springende koortsgrafiek’.

23. HET KORTE MAAR WONDERBARE LEVEN VAN OSCAR WAO (2007) van Junot Díaz belicht het lijden van de Dominicaanse geschiedenis aan de hand van de totale loser Oscar.

24. Volgens Kakutani gebruikt Joan Didion in SLOUCHING TOWARDS BETHLEHEM (1968) en THE WHITE ALBUM (1979) haar angsten en ervaringen als een inhoudsopgave voor de Amerikaanse tijdgeest.

25. Dave Eggers beschrijft in EEN HARTVERSCHEUREND VERHAAL VAN DUIZELINGWEKKENDE GENIALITEIT (2000) op een manier die je brein op z’n kop zet hoe zijn ouders enkele weken na elkaar overlijden en hij, eenentwintig jaar oud, de surrogaatvader wordt van zijn acht jaar oude broertje Tobi.

26. In THE COLLECTED STORIES OF DEBORAH EISENBERG (2010), ‘korte verhalen met de reikwijdte van romans’, komt de schrijfster steeds weer tot de conclusie dat wij betreffende de dingen die er toe doen niets in de melk te brokkelen hebben.

27. Bijna een eeuw nadat het werd gepubliceerd wordt HET BARRE LAND (1922) van T.S. Eliot beschouwd als de totem van het modernisme.

28. Wie wil weten hoe de Verenigde Staten zijn ontstaan, leze de boeken van Joseph J. Ellis over de Founding Fathers en de Onafhankelijkheidsoorlog: FOUNDING BROTHERS: The Revolutionary Generation (2000), AMERICAN CREATION: Triumphs and Tragedies at the Fouding of the Republic (2007), REVOLUTIONARY SUMMER: The Birth of American Independence (2013) en AMERICAN DIALOGUE: The Founders and Us (2018).

29. THE FEDERALIST PAPERS (1788) van Alexander Hamilton, James Madison en John Jay en DE AFSCHEIDSBRIEF VAN GEORGE WASHINGTON, waarin de laatste indringend waarschuwt voor het tweespalt zaaien tussen Oost en West, Noord en Zuid, de staten en de federale overheid, zijn meer dan ooit te beschouwen als de hoekstenen van de Amerikaanse democratie.

30. ONZICHTBARE MAN (1952) van Ralph Ellison is ‘een visionaire meditatie over ras en de multiculturele nalatenschap van de Verenigde Staten’, die doet denken aan “Aantekeningen uit het ondergrondse” van Dostojevski,

 

31. Kakutani ziet AS I LAY DYING (1930) van William Faulkner - zie hier – vooral als een voorbeeld van hoe moeilijk het is andermans standpunten te willen begrijpen.

32. De Napolitaanse romans van Elena Ferrante: DE GENIALE VRIENDIN (2011) – zie hier, DE NIEUWE ACHTERNAAM (2012), WIE VLUCHT EN WIE BLIJFT (2013) en HET VERHAAL VAN HET VERLOREN KIND (2014) gaan over twee vrouwen die elkaars beste vriendinnen maar ook bittere rivalen zijn, en over de onoverkomelijke problemen van vrouwen met artistieke ambities; de schier onoverbrugbare kloof tussen overtuigingen - politiek, filosofie, feminisme – en de dagelijkse compromissen.

33.  De boeken van David Finkel, GOEDE SOLDATEN (2009) en THANK YOU FOR YOUR SERVICE (2013), beschrijven de verpletterende ‘War on Terror’ op een bijna fysieke manier: de angst, de spanning, het geweld, de verschrikkingen en de schaarse momenten van menselijkheid waarvan de soldaten van dag tot dag en van minuut tot minuut getuige zijn.

34. De indrukwekkendste boeken over het drama van 9/11: THE LOOMING TOWER: Al-Qaeda and the Road to 9/11 (2006) van Lawrence Wright, DE ALTIJD OORLOG (2008) van Dexter Filkins en ANATOMY OF TERROR: From the Death of Bin Laden to the Rise of the Islamic State (2007) van Ali Soufan.

35. DE GROTE GATSBY (1925) van F. Scott Fitzgerald is zowel een prachtig prozagedicht over het gevoel van verwondering dat de ‘frisse, groene borst van de wereld’ ooit opriep in het hoofd van immigranten als een vernietigende schets van de manieren waarop die droom vaak werd verpest door hebzucht, corruptie en het onvermogen om het onderscheid te maken tussen ‘het groene licht, de opwindende toekomst’ en de bedrieglijke, vluchtige snuisterijen van succes en rijkdom.

36. In GOULD’S BOOK OF FISH. A Novel in Twelve Fish (2001) van Richard Flanagan vertelt een gedetineerde terwijl hij op zijn executie zit te wachten in een klamme cel op een wreed gevangeniseiland  die elke dag bij vloed volstroomt, over wat hij allemaal heeft meegemaakt in zijn leven en hoe hij zich opnieuw heeft uitgevonden als kunstenaar.

37. DE BRIEVEN VAN GUSTAVE FLAUBERT, 1830 – 1857 (1980) zijn zo intiem, grappig, platvloers en vervuld van zelfmedelijden, dat je soms denkt dat je met een hedendaagse blogger van doen hebt, terwijl ze ons tegelijk een opvallend kijkje gunnen op het creatieve proces in de periode waarin hij zijn meesterwerk MADAME BOVARY schreef – zie hier.

38. Voor lezers die meer willen weten over Sinatra’s muziek (en over kunst) is er volgens Kakutani geen beter boek dan SINATRA! THE SONG IS YOU. A Singer’s Art (1995) van Will Friedwald.

39. Gabriel García Márquez, de tovenaar van het magisch realisme ‘leerde ons in kleur te lezen’, aldus Kakutani over HONDERD JAAR EENZAAMHEID (1967).

40. In de moderne wereld van Apple, Google en Facebook weet bijna niemand meer dat Bell Labs van de jaren twintig tot de jaren tachtig van de vorige eeuw de meest opwindende, innovatieve, fenomenaal succesrijke wetenschappelijke organisatie van de wereld was, aldus Jon Gertner in THE IDEA FACTORY. Bell Labs and the Great Age of American Innovation (2012).

 

41. In THE PERIPHERAL (2014) beschrijft William Gibson, die het woord ‘cyberspace’ bedacht, levens waarin de interactie tussen de echte en de virtuele wereld centraal staan, zoals hij dat ook deed in ZENUMAGIËR (1984), waarin hij de enorme impact van het internet voorspelde.

42. DE BRIEVEN VAN VINCENT VAN GOGH onthullen de eenzaamheid en depressie tijdens de rusteloze zoektocht van de schilder met ‘de zon in zijn hoofd en een onweersbui in zijn hart’.

43. In HET LEVEN. EEN HANDLEIDING (2013) destilleert Stephen Grosz vijfentwintig jaar ervaring aangaande de complexiteiten van het psychoanalytische proces en laat ons versteld staan over de wonderen van de menselijke geest.

44. SEABISCUIT. De legende van een renpaard (1999) van Laura Hillenbrand gaat over een ros dat alles had van de underdog: een gedrongen paard met korte beentjes, chronisch overgewicht en het goedmoedige karakter van een uit de kluiten gewassen familiehond, dat uiteindelijk met groot gemak de ‘Race van de eeuw’ won.

45. Er is niets nieuws onder de zon: in 1964 schreef Richard Hofstadter al over aanhangers van THE PARANOID STYLE IN AMERICAN POLITICS  die apocalyptische taal gebruiken, extremistische standpunten huldigen, alle oppositie als kwaadaardig en alom tegenwoordig beschouwen en hun uitverkoren zelf zien als ‘hoeders van de beschaving’.

46. DE ODYSSEE van Homerus is een van de belangrijkste oerteksten van de Westerse literatuur, de archetypische heldenreis, die in talloze klassiekers opnieuw wordt verteld.

47. In LAB GIRL (2016) beschrijft wetenschapper Hope Jahren de verbijsterende vreemdheid van planten.

48. DE LEUGENAARSCLUB (1995) is een rauw, oprecht en o zo scherp geobserveerd, autobiografisch boek van Mary Karr, die opgroeide in een drassig dorpje in East Texas dat zo klein was dat ‘het enige werk dat de burgemeester hoefde te verrichten was elke ochtend het stoplicht aanzetten’.

49. A TESTAMENT OF HOPE. The Essential Writings and Speeches of Martin Luther King, Jr. (1986) onder redactie van James M. Washington zijn het bewijs dat één enkele man de loop van de geschiedenis kan ombuigen in de richting van rechtvaardigheid.

50. ON WRITING. A Memoir of the Craft (2000) is een dun, maar hartstochtelijk geschreven boekje, waarin Stephen King in persoonlijke termen vertelt wat hij in de loop van zijn carrière heeft geleerd over het ambacht van het verhalen vertellen.

 

51. In THE WOMAN WARRIOR. Memoirs of a Girlhood Among Ghosts (1976) roept Maxine Hong Kingston de geesten van haar Chinese familieverleden op in ‘poëtisch, van het papier spattend proza’.

52. DE TAAL VAN HET DERDE RIJK (1947) van Victor Klemperer waarschuwt hoe snel en giftig autocraten taal kunnen inzetten om kritisch denken te onderdrukken, onverdraagzaamheid op te stoken en de democratie te kapen.

53. OVER TIRANNIE: Twintig lessen uit de twintigste eeuw (2017) van Timothy Snyder, HOW DEMOCRACIES DIE (2018) van Steven Levitsky en Daniel Ziblatt en DE WEG NAAR ONVRIJHEID: Rusland, Europa, Amerika (2018) van Timothy Snyder zijn drie heldere, compact geschreven boeken van vooraanstaande academici die onderzoeken hoe democratieën ten onder gaan en hoe autoritaire leiders aan de macht komen, thema’s die vandaag de dag nijpend en urgent zijn als je kijkt naar verontrustende ontwikkelingen op allerlei plaatsen op aarde.

54. In HET ZESDE UITSTERVEN. Hoe de mens even catastrofaal is als de asteroïde die de dinosauriërs wegveegde (2014) waarschuwt klimaatwetenschapper Elizabeth Kolbert dat de aarde voor de zesde keer door een ramp zal worden getroffen als we op oude voet doorgaan, deze keer veroorzaakt door de mens zelf.

55. In haar ontroerende debuutroman DE NAAMGENOOT (2003), een tsjechoviaans verhaal over verlies en gemiste connecties, ballingschap en je plaats vinden, schetst Jhumpa Lahiri een onvergetelijk portret van de Bengaalse immigrantenfamilie Ganguli en de verschillende manieren waarop de gezinsleden over Amerika denken. 

56. YOU ARE NOT A GADGET: A Manifesto (2010) en DAWN OF THE NEW EVERYTHING: Encounters with Reality and Virtual Reality (2017) van Jaron Lanier zijn een waarschuwende en tegelijk inspirerende kruising van technologie en kunst.

57. Net als de romans over Harry Potter gaat het sciencefictionboek EEN RIMPEL IN DE TIJD (1962) van Madeleine L’Engle, dat zich anno nu laat lezen als een alarmering voor de gevaren van de verering van hightech en kunstmatige intelligentie, over moedige kinderen die vooropgaan in de strijd tegen kwade machten.

58. De mooiste boeken over Lincoln, die met de 272 woorden die hij op een novemberdag in 1853 in een speech van drie minuten uitsprak op het bloedige slagveld van Gettysburg niet alleen de kijk van Amerika op de Burgeroorlog veranderde, maar ook het kader schetste voor de manier waarop latere generaties de stichtende principes van de Verenigde Staten zouden zien:  THE SPEECHES AND WRITINGS OF ABRAHAM LINCOLN (2018) onder redactie van Don E. Fehrenbacher voor de Library of America, LINCOLN AT GETTYSBURG: The Words That Remade America (1992) van Garry Wills, LINCOLN: The Biography of a Writer (2008) van Fred Kaplan en LINCOLN’S SWORD: The Presidency and the Power of Words (2006) van Douglas L. Wilson.

59. ARTIC DREAMS. Imagination and Desire in a Northern Landscape (1986) van Barry Lopez laat zich lezen als een boek over de ongetemde natuur van de Noordpool, waar de Eskimo’s in schril contrast met het westerse geloof dat ‘de toestand van de aarde kan worden aangepast om menselijk geluk te waarborgen, en banen, materiële rijkdom en comfort te creëren’ in ‘gesprek’ willen met het land, en tegelijk als een klaagzang voor een verdwijnende wereld.

60. MERIDIAAN VAN BLOED (1985) van Cormac McCarthy zal je nachtmerries bezorgen: over de uitroeiingsoorlogen tegen de oorspronkelijke bewoners van Amerika.

 

61. De liefdes- annex oorlogsroman BOETEKLEED (2001) van Ian McEwan heeft een dertienjarig meisje als onderwerp, dat door een verschrikkelijke leugen het kalme bestaan van haar familie uit de hogere middenklasse stukslaat.

62. MOBY-DICK (1851) van Herman Melville is model komen te staan voor de duizelingwekkende mogelijkheden van de Amerikaanse literatuur en maakt onderhand deel uit van het collectieve onbewuste: als je Moby-Dick eenmaal hebt gelezen of herlezen, zie je de grote walvis en de man die op hem jaagt plotseling overal.

63. Lorrie Moore schetst in A GATE AT THE STAIRS (2009) een zowel humoristisch als dramatisch portret van een jonge vrouw uit het Midden-Westen die in het jaar na 9/11 volwassen wordt, en haar inwijding in de volwassen wereld van verlies en pijn.

64. In DE HEMELVAART VAN SOLOMON (1977) en BEMINDE (1987) gebruikt Toni Morrison haar historische verbeeldingskracht en buitengewone taalvaardigheid om ‘fel, poëtisch  en proustiaans’ verslag te doen van de verschrikkingen van de slavernij en de Jim Crow-wetten en de nog altijd voelbare effecten daarvan op de levens van zwarte Amerikanen.

65. THE STORIES OF VLADIMIR NABOKOV (1995) en GEHEUGEN, SPREEK (1951) zijn een magisch retrospectief van de carrière van een meesterlijk tovenaar in de letteren met een zekere reputatie van meedogenloosheid.

66. LOLITA LEZEN IN TEHERAN (2003) van Azar Nafisi is een angstaanjagend relaas over het leven in het door de geestelijkheid geregeerde Iran, een biografie van de leesclub die Nafisi en haar studenten transformeerde en hun leerde dat fictie een ruimte kan zijn om te ontkomen aan ideologie en tirannie.

67. Zijn vierde boek, EEN HUIS VOOR MENEER BISWAS (1961), is zondermeer het meesterwerk van de altijd cynische V.S. Naipaul, en bevat een licht gefictionaliseerd portret van zijn jeugd in Trinidad.

68. KLEURENBLIND (2016) van presentator en stand-upcomedian Trevor Noah is een ijselijk verhaal over opgroeien in Zuid-Afrika onder apartheid en een prachtig geformuleerde liefdesbrief aan de vrome moeder van de schrijver.

69. DROMEN VAN MIJN VADER: Het verhaal van mijn familie (1995) van Barack Obama en WE ARE THE CHANGE WE SEEK: The Speeches of Barack Obama onder redactie van E.J. Dionne, Jr. en Joy-Ann Reid (2017) getuigen van Obama’s optimistische, Bijbels gewortelde visie met een belofte van verlossing en de existentiële overtuiging dat mensen het vermogen hebben te veranderen, te groeien en zichzelf keer op keer opnieuw uit te vinden.

70. Met ER IS GEEN DAAR (2018) heeft Tommy Orange, die lid is van de Cheyenne- en de Arapahostam in Oklahoma en aan het Institute of American Indian Arts studeerde, een scherpe, explosieve, symfonische roman geschreven over identiteit en wat ‘thuis’ betekent, over families, het geheugen en de kracht van verhalen.

 

71. 1984 (1949) van George Orwell - zie hier - is een dystopische roman over een totalitaire staat waarin Grote Broer leugens en propaganda verspreidt, haatzaait om de absolute heerschappij van de Partij te versterken, en mede daardoor een angstaanjagende weerspiegeling van onze wereld waarin – in de woorden van Margaret Atwood – steeds meer orwelliaanse ‘waarschuwingsvlaggen’ opduiken.

72. THE MOVIEGOER (1961) van Walker Percy gaat over een in zichzelf gekeerde Korea-veteraan die een manier zoekt om te overleven in het Amerika van de twintigste eeuw, dat hij nep en oppervlakkig vindt en geobsedeerd door consumptie.  

73. MASON & DIXON (1997)  is een bijna achthonderd bladzijden tellende ontroerende en meeslepende schelmenroman over de vriendschap tussen twee echt bestaand hebbende achttiende-eeuwse landmeters, waarin Thomas Pynchon zijn inventieve overpeinzing betreffende de Amerikaanse geschiedenis verwerkt en de prijs die daarvoor is betaald.

74. LIFE (2010) van Keith Richards (met James Fox) zijn de opwindende memoires van het ultieme boegbeeld beeld van rebellie, de gitarist en liedjesschrijver van de rock-‘n-rollband The Rolling Stones.        

75. THE PRODIGY, 1881-1906 (1991), THE CUBIST REBEL, 1907-1916 (1996) en THE TRIUMPHANT YEARS, 1917-1932 (2007) van John Richardson vormen samen een meesterlijke biografie van het artistieke genie Pablo Picasso, de voortdurend aan zijn eigen mythe werkende minotaurus die ervan overtuigd was dat hij met zijn durf en talent het universum een nieuwe vorm kon geven.  

76. Kakutani vindt het fenomeen ‘roeping’ net zo fascinerend als ik - zie mijn blog over “Authentiek leven” van Stephen Cope -  en bespreekt er vier boeken over: SICK IN THE HEAD: Conversations About Life and Comedy (2015) van Judd Apatow, THE RIGHT KIND OF CRAZY:A True Story of Teamwork, Leadership and High-Stakes Innovation (2016) van Adam Steltzner (met William Patrick), HET HERDERSLEVEN (2015) van James Rebanks en ALLEREERST NIET SCHADEN. Verhalen van een hersenchirurg (2014) van Henry Marsh. 

77. Kakutani duidt HOUSEKEEPING (1980), de debuutroman van Marilynne Robinson, vooral als een dramatisering van het centrale idee van Emersons ‘Self-Riance’, het beroemde essay waarin hij stelde dat mensen moeten streven naar onafhankelijkheid, afstand moeten nemen van conformisme en de verwachtingen van anderen, en eenzaamheid moeten omarmen als een pad naar zelfkennis.

78. Kakutani noemt AMERIKAANSE PASTORALE (1997) van Philip Roth het meest veelomvattende en betekenisvolle boek uit zijn carrière, een boek dat aan de hand van de ups en downs van een familie laat zien wat er met Amerika gebeurde in de periode tussen de Tweede Wereldoorlog en Vietnam, hoe de gezapigheid van de jaren vijftig omsloeg in de verwarring van de jaren zestig, zeventig en tachtig.     

79. J.K. Rowling houdt ons in onze onzekere eenentwintigste eeuw een spiegel voor met haar  ultieme bildungromans in de fantasievolle Harry Potter-reeks, die stevig zijn geworteld in traditionele literatuur en epische films, van de oude Griekse en Noordse mythologie tot Tolkien, C.S. Lewis en ‘StarWars’, van Homerus’ ‘Ilias’ en Miltons ‘Het verloren paradijs’ tot T.H. Whites’ 'Arthur. Koning voor eens en altijd': HARRY POTTER EN DE STEEN DER WIJZEN (1997), HARRY POTTER EN DE GEHEIME KAMER (1998), HARRY POTTER EN DE GEVANGENE VAN AZKABAN (1999). HARRY POTTER EN DE VUURBEKER (2000), HARRY POTTER EN DE ORDE VAN DE FENIKS (2003), HARRY POTTER EN DE HALFBLOED PRINS (2005) en HARRY POTTER EN DE RELIEKEN VAN DE DOOD (2007).

80. De vertellers van MIDDERNACHTSKINDEREN (1981) en DE LAATSTE ZUCHT VAN DE MOOR (1995) zijn hedendaagse Sjeherazades die net als hun bedenker, Salman Rushdie, van verhalen houden en mythes maken van de geschiedenis en hun levens.

 

81. DE MAN DIE ZIJN VROUW VOOR EEN HOED HIELD (1985) en EEN ANTROPOLOOG OP MARS (1995) van neuroloog Oliver Sacks zijn literaire casestudy’s die niet de marginaliteit van de ervaringen met zijn patiënten benadrukken, maar hun rol in de gedeelde onderneming van de mensheid, die wordt gekenmerkt door toevalligheden en gevaren.

82. ‘Kinderen die hun jeugd overleven,’ zei Maurice Sendak, de schrijver en illustrator van MAX EN DE MAXIMONSTERS (1963) eens in een interview, ‘dat is mijn obsessieve thema en de grootste zorg van mijn leven.’

83. Het werk van kinderboekenschrijver Dr. Seuss maakte van Kakutani een boekenfreak voor altijd: HORTON HOORT EEN HUN! (1954), DE KAT MET DE HOED (1957), HOE DE GNIEP DE KERST STAL (1957), GROENE EIEREN MET HAM (1960), DE LORAX (1971) en GEFELICITEERD, VANDAAG IS JOUW DAG! (1990).

84. DE TONEELSTUKKEN VAN WILLIAM SHAKESPEARE worden vier eeuwen na zijn dood nog steeds in allerlei talen en culturen opgevoerd: wie literatuur zegt, zegt Shakespeare.

85. FRANKENSTEIN (1818) van Mary Shelley, waar in tegenstelling tot de meeste filmversies Victor Frankenstein – en niet het wezen dat hij tot leven brengt – het echte monster is, inspireerde talloze moderne werken over wetenschappelijke hoogmoed en uit de hand gelopen technologie (zie onder andere mijn blog over “Frankusstein” van Jeannette Winterson).

86. KLEINE MISLUKKELING (2014) van Gary Shteyngart is een grappig, ontroerend, teder, oneerbiedig, oprecht en scherp geobsedeerd verslag van hoe het is als Russische immigrant op te groeien in het ‘land van de vijand’, het New York van de jaren tachtig.

87. WITTE TANDEN (2000), de Dickiaanse debuutroman van Zadie Smith, gaat over twee veteranen uit de tweede Wereldoorlog – de bescheiden Engelsman Archie Jones en zijn beste vriend Samal Iqbal, een moslim van Bengaalse afkomst – en de verhalen van hun enorme, disfunctionele families in het luidruchtige, chaotische Londen, die tevens een analyse vormen van hoe  immigranten en hun kinderen worstelen met dubbele achtergronden en nalatenschappen.

88. MY BELOVED WORLD (2013) van rechter Sonia Sotomayor zijn vorsende, scherp geobserveerde memoires over identiteit en volwassen worden, over een vrouw uit The Bronx wier Amerikaanse droom uitkwam dankzij haar buitengewone wilskracht en toewijding: 'Deze vis,' schrijft ze, 'heeft haar vijver gevonden.'

89. THE PALM AT THE END OF MY MIND. Selected Poems and a Play (1971) zijn van dichter en assurantiemakelaar Wallace Stevens (onder redactie van Holly Stevens), die én zijn jeugddromen over literair succes verwezenlijkte én aan de puriteinse verwachtingen van zijn vader wist te voldoen.

90. In HET PUTTERTJE (2013)  - zie hier -  houdt Donna Tartt zich bezig met de morele en emotionele opvoeding van een wees, en een mysterieuze weldoener.

 

91. OVER DE DEMOCRATIE IN AMERIKA. DEEL 1 (1835) en DEEL II (1840)  van de Franse aristocraat Alexis de Tocqueville zijn gebaseerd op een reis die hij samen met zijn vriend Gustave de Beaumont  in 1831 op 25-jarige leeftijd per zeilschip ondernam naar Amerika, waar ze te paard, per kano en op stoomboten de zeventien staten doorkruisten om met jan en alleman te praten.

92. Voor Kakutani was de IN DE BAN VAN DE RING-trilogie van J.R.R. Tolkien - DE REISGENOTEN (1954), DE TWEE TORENS (1954) en DE TERUGKEER VAN DE KONING (1955) - wat Harry Potter tientallen jaren later voor kinderen anno nu zou worden.

93. OP AARDE SCHITTEREN WE EVEN (2019) van Ocean Vuong neemt de emotionele nasleep van Vietnam onder de loep in de vorm van een brief van jonge man, Hondje, aan zijn analfabetische immigrantenmoeder.

94.THE POETRY OF DEREK WALCOTT, 1948 – 2013 (2014) onder redactie van Glyn Maxwell zijn ‘ballingschapsliederen’ van een verloren zoon, een dolende tussen twee culturen, wat zowel een zegen als een vloek kan zijn.

95. In INFINITE JEST (1996) zet David Foster Wallace alle wapens van zijn imposante arsenaal aan talenten in om iets te zeggen over de kakofonie en waanzin van het Amerika van het nieuwe millennium: de vervreemding en eenzaamheid van mensen die in zelfgebouwde kokers leven, de dagelijkse stortvloed aan data en nieuws en trivia waarmee we de godganse dag worden doodgegooid, de meedogenloze vercommercialisering van het landschap, onze hobby’s en verslavingen, van alles.

96. De titel ALL THE KING’S MEN OF DE ONDERGANG VAN WILLIE STARK (1946) van Robert Penn Warren, een verhaal over een tirannieke gouverneur en senator van Lousiana, is gebaseerd op de tekst van het kinderliedje over Humpty Dumpty, die van een muur viel en niet meer kon worden gerepareerd door ‘alle paarden en alle mannen van de koning’.

97. LEERSCHOOL (2018) van Tara Westover - zie hier - is een ontroerend verslag van het proces van zelfontdekking van een jonge vrouw en een hommage aan de vermogens van boeken en kennis om levens te veranderen.

98. De krachtige, hallucinerende roman van Colson Whitehead, DE ONDERGRONDSE SPOORWEG (2016), laat op schokkende wijze zien wat in menselijke termen de kosten waren van de slavernij.

99. DE WERELD VAN GISTEREN (1942) van Stefan Zweig, dat bijna driekwart eeuw geleden verscheen, is een waarschuwing inzake de kwetsbaarheid van onze beschaving en hoe snel ‘de heerschappij van de rede’ kan plaatsmaken voor ‘de onbedwingbare triomf van de banaliteit’.

 

Inmiddels snap ik waarom de recensies in het echt niet zijn genummerd: de honderdste ontbreekt! Maakt niet uit, ik wil de boeken waar Kakutani haar licht over heeft laten schijnen lézen: állemaal...

 

Uitgave: Spectrum – 2021, vertaling Robert Neugarten, 304 blz., ISBN 978 900 036 462 6, € 27,99

Rechtstreeks bestellen: klik hier