Het ultieme geheim – Dan Brown

 

Ik ben niet zo’n thrillerlezer en al helemaal geen thrillerbespreker (dus ik kan niet echt beoordelen of iets spannend genoeg is), maar het nieuwe boek van bestsellerschrijver Dan Brown (Exeter – New Hampshire, 1964) ving mijn aandacht omdat het ruim zevenhonderd pagina’s lang draait om een intrigerend onderwerp: ons bewustzijn. Dan Brown is een zogeheten ‘fact fiction’-schrijver: hij vertelt zijn verhalen tegen een historische en wetenschappelijke achtergrond, wat ik een hele leuke manier vind om je horizon te verbreden (zie bijvoorbeeld ook de  boeken van Jeroen Windmeijer). “Het ultieme geheim” start met het lemma ‘Feiten’: “… Alle kunstvoorwerpen, symbolen en documenten in dit boek zijn echt. Alle experimenten, technologieën en wetenschappelijke resultaten berusten op waarheid. Alle organisaties in dit boek bestaan…”. Dan Brown heeft acht jaar de tijd genomen voor zijn werk, dus dan kun je wel wat verwachten. Het boek bevat niet alleen een uitgebreid college in de populairste breinopvattingen, maar is ook een spektaculaire gids door mysterieus Praag, waar het verhaal zich afspeelt. Dat zijn de twee thema’s die ik wil doorlichten, het plot laat ik links liggen. 

 

Is de dood het einde?

In de proloog wordt verteld hoe neurowetenschapper doctor Brigita Gessner een bijna-doodervaring beleeft boven haar Boheemse thuisstad Praag, terwijl ze in een machine die ze zelf heeft gebouwd ligt dood te gaan (zie mijn blogs over B.D.E.’s aan de hand van “Na dit leven” van Eben Alexander, “Het geheim van Elysion” van Rinus van Warven en “De verdwijning der engelen uit kerk en theologie” van dr. L.F. de Graaff).  Niemand anders dan de Golem, die normaal gesproken bij de Oudnieuwe Synagoge rondzwerft,  kijkt toe. Jawel.  Praag is de stad van de Golem – zie het schitterende verhaal van Elie Wiesel over de befaamde wonder-rabbi Jehuda Löw, bekend als de Maharal, die er in het jaar 1580 de ‘lemen Golem’ oftewel ‘Jossel de stomme’ in leven roept om de Joodse gemeenschap te beschermen. Tegenwoordig wordt de legende wel gebruikt ter waarschuwing inzake kunstmatige intelligentie. Gessner heeft altijd het standpunt gehuldigd dat het hiernamaals een illusie is, in het leven geroepen om ons aardse bestaan draaglijk te maken. Onze hoop, angst, dromen en herinneringen zouden niet meer zijn dan chemische verbindingen, aangestuurd door elektrische impulsen in onze hersenen: “… Bij de dood wordt de krachtbron van de hersenen uitgeschakeld. Dan lossen al die chemicaliën gewoon op tot een betekenisloze plas vloeistof en is elk spoor van wie we eens waren uitgewist. Als je dood bent, ben je dood. Punt…”.

 

Verlicht

Het verhaal. Dan Brown’s protagonist Robert Langdon, professor in de kunstgeschiedenis, wordt wakker in het Four Seasons Hotel in de ‘Stad van de Honderd Torens’, naast noëtisch wetenschapper dr. Katherine Solomon, die inmiddels zijn liefje is (dat klinkt heel indrukwekkend allemaal, maar de noëtiek is vooralsnog een pseudowetenschap en beweegt zich vooral op New Age-terrein). Solomon heeft de avond daarvoor een lezing gehouden op uitnodiging van de Karelsuninversiteit in de legendarische Vladislavzaal van de Praagse Burcht, waar ze het publiek heeft gevraagd naar het meest gebruikte religieuze symbool ter wereld. De meesten opperden het kruis, maar dat is uitsluitend een christelijk symbool. Het meest universele symbool dat door de hele geschiedenis heen bij ongeveer alle religies voorkomt is de ‘nimbus’. De schijf van licht boven het hoofd van personen die we ‘verlicht’ noemen. Het is zowel te zien op de stèle met de Egyptische god Ra-Horakhty als op de lijkkist van de boeddhistische keizer Kanishka. Bij Christus Pantocrator en ontelbare aantallen afbeeldingen van ‘De Madonna en het kind’. Op wereldberoemde renaissanceschilderijen als  Leonardo Da Vinci’s tweede ‘Maagd op de rotsen’, Fra Angelico’s ‘Bewening van Christus’ en Titiaans ‘Pietà’ (Dan Brown heeft het over Titiaans 'Verzoeking van Christus', dat helemaal niet bestaat!) . “… In het christendom zien we de nimbus boven de hoofden van Jezus, Maria en de heiligen. Gaan we verder terug in de tijd, dan komen we de zonneschijf tegen bij de Egyptische god Ra, en in de oosterse godsdiensten zien we een nimbus boven het hoofd van de boeddha en van hindoegoden…”. Nimbussen komen voor in allerlei vormen en maten en worden op talloze manieren afgebeeld: “… Sommige zien eruit als massieve gouden schijven, andere zijn doorschijnend, weer andere zelfs vierkant. In eeuwenoude Joodse geschriften wordt gesproken over een ‘hila’ rond het hoofd van Mozes. ‘Hila’ is het Hebreeuwse woord voor ‘uitstraling van licht’; het lijkt op het uit het Grieks afkomstige woord ‘halo’, de lichtende kring rond de zon of de maan. En sommige nimbussen bestaan uit een krans van lichtende pieken die naar alle kanten wijzen…”. Zie de stralenkrans boven het hoofd van Horus, Ptolemaeus, Caesar, de reusachtige Kolossus van Rhodos en het Vrijheidsbeeld van New York. ‘Verlichting’ duidt op een bepaalde staat van bewustzijn.

 

Het non-lokale bewustzijn

Welnu. Men is er algemeen van overtuigd dat bewustzijn een product is van ons brein. “… ‘Dit zijn uw hersenen. Deze homp,’ had ze haar publiek voorgehouden. ‘Het lijkt meer op rundergehakt, dat besef ik. En dan ook nog over de datum. Maar ik kan u verzekeren: het is niets meer dan een wonder. Het bevat bij benadering zesentachtig miljard neuronen. Samen vormen ze meer dan honderd biljoen synaptische verbindingen, die de meest complexe informatie vrijwel onmiddellijk kunnen verwerken. Bovendien kunnen deze synaptische verbindingen zichzelf naar behoefte reorganiseren. Dit fenomeen, dat we kennen als neuroplasticiteit, stelt de hersenen in staat zich voortdurend aan te passen, te leren en te herstellen van aangerichte schade…”. Even verder: “… Katherine tikte op haar hoofd. ‘Ieder van ons heeft hier miljoenen gigabytes aan data opgeslagen – beelden, herinneringen, alles wat we op school hebben geleerd, vaardigheden, talen… keurig gesorteerd en geordend, en dat in zo’n kleine ruimte. Zelfs de modernste technologie heeft daar nog altijd een datapakhuis voor nodig…”. Materialistische wetenschappers hebben geen antwoord op de vraag hoe het mogelijk is dat zo’n klein orgaan zulke enorme hoeveelheden informatie bevat. Daarnaast vormen de hersenen maar twee procent van het lichaamsgewicht (zo’n anderhalve kilo), maar eisen ze wel twintig procent van ons energie- en lichaamsgebruik op. Salomon blijkt tot de conclusie te zijn gekomen dat het bewustzijn niet in de hersenen huist, maar overal aanwezig is. Ze wil het heersende paradigma veranderen en komt met een nieuw model: het non-lokale bewustzijn.Volgens haar fungeren onze hersenen als een unieke radio-ontvanger van signalen uit de ruimte (ik kan mij herinneren dat ik ooit boeken heb gelezen van orthodoxe christenen als Francis Schaeffer en Watchman Nee, die hetzelfde beweerden).

 

Helderziendheid

Over helderziendheid: “… Vanaf het podium in de Vladislavzaal had Katherine een aantal van de beroemdste gevallen van voorkennis in de geschiedenis aangehaald, zoals de helderziende dromen van Carl Jung, Marc Twain en Jeanne d’ Arc. Ze had verteld dat Abraham Lincoln drie dagen voordat hij werd vermoord aan zijn lijfwacht, Ward Hill Lamon, had verteld dat hij had gedroomd over een opgebaard lijk, dat werd bewaakt door een soldaat die had gezegd: ‘De president is vermoord’, Daarna had Katherine gesproken over het vreemdste van alle gevallen. Morgan Robertson, een Amerikaanse schrijver, had in 1898 het boek ‘Futility’ geschreven, dat hij baseerde op een levendige nachtmerrie over een onzinkbaar oceaanschip – de Titan – die bij een van zijn eerste trans-Atlantische vaarten tegen een ijsberg botste en zonk. Ongelooflijk genoeg was het boek veertien jaar voor de ramp met de ‘Titanic’ uitgekomen en werden daarin de constructies, de koers en het zinken van het schip zo specifiek beschreven dat tot op heden niemand de overeenkomsten met de waargebeurde schipbreuk had kunnen verklaren…”.

 

Scheppen onze gedachten de wereld?

In haar te verschijnen boek bewijst Solomon het fenomeen dat hersengolven op een computer vierhonderd milliseconden oplichten vóórdat er een willekeurig gekozen beeld is te zien  en zelfs van tevoren weten welk beeld dat zal worden: “… Het is alsof de hersenen niet zozeer de werkelijkheid ‘voorspellen’, als wel die ‘creëren…” (zie ook “Wij zijn ons brein” van Dick Swaab). Een waarheid die te grondslag ligt aan de meeste grote spirituele leerstellingen: “… Boeddha: ‘Met onze gedachten scheppen we de wereld.’ Jezus: ‘Alles wat je in gebed aan God vraagt, zul je krijgen.’ Hindoeïsme: ‘Je hebt de macht van God.’ Het concept kwam bij Langdons weten ook terug bij moderne progressieve denkers en artistieke genieën. De zakengoeroe Robin Sharma verklaarde: ‘Alles wordt tweemaal geschapen, eerst in de geest en dan in de werkelijkheid.’ Het vaakst gehoorde citaat van Pablo Picasso luidde: ‘Al wat je je kunt inbeelden, is echt.’…”.

 

Toverachtig Praag

Terwijl Langdon over de beroemde Karelsbrug loopt, waar volgens een legende een Tempelier zonder hoofd rondwaart, in het wanhopige verlangen zijn executie te wreken, kijkt hij uit over het toverachtige Praag: “… Eeuwenlang was de stad het Europese knooppunt geweest van occulte zaken. Keizer Rudolf II had in het geheim alchemie bedreven in zijn ondergrondse Speculum Alchemiae. Helderzienden John Dee en Edward Kelley waren hiernaartoe gekomen om met behulp van een kristallen bol geesten op te roepen en met engelen te conserveren… “. De twee opportunistische charlatans hadden zelfs een heuse ‘engelentaal’ ontworpen: het Enochiaans. “… De Joodse schrijver Franz Kafka was hier geboren en had hier zijn duistere, surrealistische boek ‘De gedaanteverwisseling’ geschreven…”, waarin het op één na beroemde monster van Praag voorkomt: de kakkerlak. De spookachtige Oude Joodse Begraafplaats wordt beschreven, volgestopt met meer dan twaaldfuizend zerken die alle kanten opwijzen: “… Op sommige plekken lagen de gestorvenen twaalf diep…” (zie ook “De begraafplaats van Praag” van Umberto Eco). Zowel de Hussietenoorlog als de Dertigjarige Oorlog braken in Praag uit nadat politieke tegenstanders uit een raam werden geworpen. “… Ongeveer op een derde van de brug kwam Langdon langs het bronzen beeld van Johannes van Nepomuk. Hier ter plekke vermoord, dacht hij huiverend. Toen de koning hem had bevolen het biechtgeheim te schenden en te vertellen wat de koningin hem had toevertrouwd, had de priester geweigerd, en daarom had de koning hem laten martelen en van de brug laten gooien…”. Een van de grootste gebouwencomplexen van de stad is het Clementium waar het voormalig jezuïetencollege was gevestigd waar de Nationale Bibliotheek (volgens Jorge Luis Borges de meest exquise van heel Europa) en een historisch museum is gehuisvest. Een van de surrealistische plekken is de griezelige zeventiende-eeuwse Druipsteenmuur die zich tien meter boven de Wallensteintuin verheft. Als je er maar lang genoeg naar kijkt, zie je er allerlei gezichten in, wat ‘pareidolie’ wordt genoemd. Misschien lijden complottheoretici aan een soort cognitieve pareidolie?

 

Boeken

Een leuke bijkomstigheid is dat er ook weer allerhande boeken langs komen (“Woeste hoogten”, “De broers Karamozov”, “Voor wie de klok luidt”, “De druiven der gramschap”, “De kronieken van Narnia”, “Het eiland van dokter Moreau”, “Life After Life”) in verband met de grootste uitgever ter wereld, ‘Penguin Random House’ aan Broadway in Manhattan, waar bijna twintigduizend (!) titels per jaar (de meesten verdwijnen weer geruisloos van de markt) worden uitgebracht, gehuisvest in een wolkenkrabber van vierentwintig verdiepingen. “… Bennett Cerf en Donald S. Klopfer waren ooit klein begonnen met uitgeven van hun herdrukken van bestaande titels. Hun literaire smaak was zo gevarieerd en willekeurig – ‘random’, zoals we dat tegenwoordig noemen – dat ze er de naam van hun uitgevrij aan hadden ontleend…”. De computer waarop het manuscript van Solomon staat wordt gehackt: duistere krachten op de achtergrond zijn er blijkbaar hevig in geïnteresseerd.

 

Moderne kunst

Dan Brown houdt ook de nodige bespiegelingen over moderne kunst. Een brutalistische sculptuur van Paul Evans komt voorbij. De ‘Crawling Babies’. Over wetenschap als kunst: “… Biozelfportretten (bijvoorbeeld aan de hand van mri-scans van menselijke hersenen) waren de laatste tijd in toenemende mate populair dankzij de opkomst van bedrijven als dna11, die kunst genereerden op basis van de unieke dna-microscopie van de klant. Genetische kunst garandeert dat er geen twee klanten zijn met hetzelfde kunstwerk…”. Het gaat over het heldergele neorenaissancistische Žofínpaleis: “… Het beroemdste ultramoderne gebouw van Praag, vormde een schril contrast met het oude paleis. Het Dansende Huis bestaat uit twee kleine torens die tegen elkaar aan leunen alsof ze dansen. Architect Frank Gehry noemde de torens ‘Fred en Ginger’, wat een beetje vergezocht leek, maar als je bedacht dat de skyline van Londen tegenwoordig prat ging op ‘The Gherkin’, ‘The Walkie-Talkie’ en ‘The Cheesegrater’ waren de twee dansende filmsterren van Praag misschien wel een zegen. Langdon was al heel lang onder de indruk van de Praagse voorliefde voor avant-gardekunst.  In het Dox Centrum, het Trade Fair Palace en Museum Kampa waren een aantal van de meest progressieve collecties ter wereld ondergebracht. Maar de ‘pop-up’-installaties van amateurs die vaak in de stad opdoken waren uniek voor Praag en oogstten soms zoveel bewondering, zoals de Lennonmuur en de man en vrouw aan hun paraplu, hoog boven de straat, dat ze mochten blijven…”. Brown noemt het standbeeld van Johannus Hus, de Tsjechische wegbereider van de Reformatie, die in 1415 op de brandstapel ter dood werd gebracht vanwege zijn weigering om de bevelen van de paus op te volgen, een ‘meesterwerk van art nouveau’. En het beroemde beeld van Franz Kafka: een reus zonder hoofd, met op zijn schouders een veel kleinere man, Kafka zelf. Zie zijn verhaal “Beschrijving van een gevecht” waarin Kafka wordt ondersteund door een beschermende vriend die hij een ‘kennis’ noemt. Verder gaat het over het Signal Festival in oktober waarin bijzondere gebouwen worden omgetoverd tot schermen voor lichtprojecties en videomapping, over het verhaal over de Petschekvilla en de Folimankabunke en komt het Monument voor de Slachtoffers van het Communisme voorbij.

 

Het savantsyndroom

Het hele boek door wordt er steeds wat informatie dat Solomons nieuwe bewustzijnsmodel ondersteunt, gedropt. Bijvoorbeeld over het ‘verworven savantsyndroom’, met als klinische definitie ‘De manifestatie van een unieke vaardigheid of kennis in het menselijk brein die daarin eerder niet aanwezig was’. Zie bijvoorbeeld de zestienjarige Reuben Nsemoh die na een coma vanwege een trap tegen zijn hoofd tijdens een voetbalwedstrijd vloeiend Spaans sprak. Of Derek Amatao die na zijn hoofd te hebben gestoten tijdens een duik in een zwembad een muzikaal genie en pianovirtuoos bleek te zijn. Wat te denken van de tienjarige Orlando L. Serrell die een honkbal tegen zijn hoofd kreeg en plotseling verbazend ingewikkelde kalenderberekeningen kon uitvoeren. Of de Amerikaanse marineveteraan Michael Thomas Boatwright die bewusteloos werd aangetroffen in zijn hotelkamer en toen hij bijkwam vloeiend Zweeds sprak. Elke herinnering aan zijn leven was verdwenen. Hij wist niet beter of hij heette Johan Ek en had zijn hele leven in Zweden gewoond.  En bijvoorbeeld de tweejarige James Leininger die volhield dat hij de gesneuvelde gevechtspiloot James Huston uit de Tweede Wereldoorlog was, die echt had bestaan.

 

Epilepsie

In het verhaal komt verder iemand met epilepsie voor, wat je kunt uitleggen als ‘een storm in de hersenen’ of een natuurlijk optredende ‘toestand van veranderd bewustzijn’ kunt noemen. De mri tijdens een insult vertoont een verbluffend gelijke elektrische signatuur met die van bepaalde hallucinogenen, een bijna-doodervaring of zelfs een orgasme: “… Opmerkelijk genoeg had een aantal van de meest creatieve geesten ter wereld aan epilepsie geleden: Vincent van Gogh, Agatha Christie, Socrates en Fjodor Dostojeski. De Russische schrijver had eens verklaard dat zijn epileptische aanvallen een blijdschap en harmonie veroorzaakten die in normale toestand ondenkbaar was. Anderen beschreven hun insulten als ‘het openen van de poort naar het goddelijke’, ‘de zalige bevrijding van de geest uit de beperkingen van zijn lichamelijk omhulsel’ en ‘een weg naar onaardse uitbarstingen van diepgaande creativiteit’. Epilepsie dook opmerkelijk vaak op in de christelijke kunst, en dat was niet verbazend als je bedacht dat de mystieke ervaringen in heilige geschriften – visioenen, extases, ontmoetingen met God en transcendente onthullingen – allemaal griezelig nauwkeurig de ervaringen tijdens een epileptisch insult leken te beschrijven, zoals bij de profeet Ezechiël, Jeanne d’Arc en de Heilige Brigitta van Zweden. Op het beroemde schilderij ‘De transfiguratie’ van Raffaello Sanzio is een epileptische jongen te zien die een insult heeft, wat hij en anderen vaak gebruikten als visuele metafoor voor de hemelvaart van Christus…”.

 

Duivelsbijbel

Langdon neemt zijn lief mee naar het bizarre, fetisjistische standbeeld van het Kindje Jezus van Praag dat volgens een oud gebruik steeds andere kleding aankrijgt, als een soort heilige barbie. En naar de geheimzinnige, vijfenzeventig kilo zware ‘Codex Gigas’, de Duivelsbijbel, het dikst bewaard gebleven boek uit de middeleeuwen, gemaakt van honderdzestig ezelshuiden en volgens de legende geschreven door een zondige monnik die dreigde ingemetseld te worden. De naam dankt het aan de beroemdste afbeelding: een gehoornde, onbeholpen hurkende duivel, naakt op een hermelijnen lendendoek na. Hermelijn is een symbool van gekroonde hoofden. Het boek zou in één nacht door een monnik geschreven zijn, dankzij hulp van Satan. Alle handschriftdeskundigen ter wereld zijn het er over eens dat het volledige manuscript door een en dezelfde kopiist moet zijn geschreven, wat veertig jaar in beslag zou hebben genomen. Toch was de levensverwachting in de dertiende eeuw zo’n beetje dertig jaar. En de helft van dat aantal jaren was nodig om de artistieke vaardigheden onder de knie te krijgen waarmee het boek gemaakt is. Nergens is er een achteruitgang van kwaliteit te bespeuren door vermoeidheid of stramheid. Rara, hoe kan dat… Nog enger is het Ossarium van Sedlec, een beenderenkapel bekleed met de skeletten van ongeveer zeventigduizend mensen die voor het merendeel zijn gestorven aan de Zwarte Dood. De Petříntoren (een soort replica van de Eifeltoren) passeert, die is gebouwd op een dichtbeboste heuvel waar vroeger maagdenoffers zouden zijn gebracht.  Tot op de dag van vandaag breker er geheimzinnige brandjes uit. Het historische Spiegeldoolhof speelt ook een rol.

 

Leven na de dood

Is er leven na de dood? Langdon weet het niet. “… De christenen hadden de hemel, de Joden hadden gilgoel, de moslims hadden djannah, de hindoes en boeddhisten hadden devaloka, de newagefilosofen hadden vorige levens en Plato had metempsychose. In alle spirituële filosofieën was de eeuwige ziel een gegeven…”. ‘Timor mortis est pater religionis’, aldus het beroemde gezegde van Upton Sinclair: ‘De angst voor de dood is de vader van religie’. “… Elke wereldreligie heeft geschriften voortgebracht over een hiernamaals, zoals het Egyptisch Dodenboek, de Soetra’s, de Upanishads, de Veda’s, de Bijbel, de Koran en kabbalistische teksten. Elk geloof heeft zijn eigen eschatologie, zijn eigen beeld van het hiernamaals, en zijn eigen zorgvuldig vastgelegde hiërarchie van aanwezige geesten…”.

 

Wat weten we nu helemaal…?!

Non-lokaal bewustzijn werkt zo’n beetje als onze smartphone, aldus Solomon. Ons brein vraagt haar data elders op: “…De hersenen zijn niet meer dan een ontvanger, een onvoorstelbaar complex, hoogst geavanceerd apparaat, dat kiest welke specifieke signalen het wil ontvangen uit de bestaande wolk van het wereldomvattend bewustzijn. Dat bewustzijn is er altijd, volledig intact, of je er nu gebruik van maakt of niet, net als een  wifisignaal…”. In feite gelooft de mens dat al van oudsher. “… Bijna alle spirituele tradities ter wereld spraken van een universeel bewustzijn: de Akashakroniek, het kosmische bewustzijn en het Koninkrijk Gods om er maar een paar te noemen…”. Het verklaart veel psychische anomalieën: “… Als je hersenen een ontvanger zijn, moet je ze zien als een oude autoradio met een draaiknop. Als je door een gat rijdt, kan de radio door de schok een eindje doordraaien waardoor je ineens een hele andere zender door je muziek heen hoort…”. Het is fascinerend om na te denken over de implicaties van deze theorie. Volgens Solomon stelt iemand die ergens keigoed in wordt zijn hersenen steeds scherper af om informatie uit het universele universum helderder en consistenter te ontvangen. “… Sommige hersenen zijn vanaf de geboorte afgesteld op een bepaald signaal en daarom hebben we topatleten, virtuoze musici en genieën…”. Mensen met Asperger zijn nogal eens hoogst gespecialiseerde ontvangers waarbij de onmiddellijke omgeving een beetje wordt weggedrukt. Mensen met buitenzintuiglijke waarnemingen lijken informatie te ontvangen die normaal wordt weggefilterd. Intuïtie of voorgevoel zou je kunnen vergelijken met een autoradio die een kort signaal opvangt van een zender die normaal niet doorkomt. Als er teveel zenders doorkomen kan dat enorm slopend zijn: “… Schizofrenie, dissociatieve identiteitsstoornis, stemmen in je hoofd, meerdere persoonlijkheden, dat kan allemaal met dit model worden verklaard…”. Zie de meervoudige persoonlijkheidsstoornis die de basis vormt voor bestsellers als “The Tree Faces of Eve”, “Strangers in My Body”, “Sybil” en het beroemdste boek aller tijden over een gespleten persoonlijkheid: “De vreemde kwestie van Dr. Jekyll en Mr. Hyde” van Robert Louis Stevenson. Radio-uitzendingen kaatsen soms rond in de atmosfeer, “… zodat er echo’s en vertragingen ontstaan. In dit model manifesteren die zich in onze hersenen als een déjà vu, of andersom als voorkennis…”. Het sou zelfs ‘retrocausaliteit’ verklaren. Het bewustzijn bestaat in het kwantumrijk waar alles anders werkt: “… Waarschijnlijkheidsgolven, kwamtumfluctuaties, onwaarschijnlijkheidsprincipes, het tunneleffect, chaos, kwamtuminterferentie, decoherentie, superposities, dualiteiten… Het laat zich allemaal losjes vertalen in: We weten niet wat er gaat gebeuren, omdat de klassieke regels van de natuurkunde hier niet van toepassing zijn!...”. Voorlopig is het probleem dat je met je bewustzijn niet je eigen bewustzijn kunt observeren, zoals je zonder spiegel niet de kleur van je eigen ogen kunt zien.

 

De Bijbel en non-lokaal bewustzijn

Nimbussen worden helemaal verkeerd begrepen, volgens Soloman. Het gaat niet om bewustzijnsbundels die naar buiten stromen, maar naar binnen. Het gaat in de Bijbel altijd om profeten die goddelijke wijsheid ontvángen. Paulus bekering op de weg naar Damacus  in Handelingen 9 is het gevolg van een licht uit de hemel. In Handelingen 2 worden allen vervuld van de Heilige Geest waarop iedereen op slag vele talen kan spreken. Het verworven savantsyndroom? Als de hersenen hun keuze niet maken, maar ontvangen, bestaat er geen vrije wil en is het idee van de ‘goddelijke voorzienigheid’ dus een optie. In het licht van non-lokaal bewustzijn kun je zelfs anders gaan denken over de Kerk die ‘duivelse bezetenheid’ vaak behandeld heeft met excorcisme: “… Misschien probeert een excorcist niet een duivel uit het lichaam te verdrijven, maar de ontvanger opnieuw af te stellen en het ongewenste station te blokkeren…”.

 

Angst voor de dood

Uit onderzoek blijkt dat toenemende angst voor de dood, door de het dagelijkse bombardement aan berichten over het verziekte milieu, de stijgende angst voor een atoomoorlog, over pandemieën, genocide en over de talloze wreedheden in de wereld, tot reacties leidt die zonder uitzondering uitsluitend zijn gericht op eigenbelang: “… Angst maakt ons egoïstisch. Hoe banger we zijn voor de dood, hoe krampachtiger we worden, hoe meer we ons vastklampen aan onze bezittingen, onze veilige plekken, aan alles wat vertrouwd is. We zijn in toenemende mate nationalistisch, racistisch, onverdraagzaam ten aanzien van andere godsdiensten. We nemen het gezag niet langer serieus, we negeren sociale mores, we stelen van anderen om er zelf beter van te worden en we worden steeds materialistischer. We nemen zelfs geen verantwoordelijkheid meer voor het milieu omdat we het gevoel hebben dat het toch een verloren zaak is, dat we allemaal ten dode opgeschreven zijn…”.  Dat is precies het gedrag dat leidt tot mondiale onrust, terrorisme, culturele verdeeldheid en oorlog. Maar het omgekeerde geldt ook. Mensen die níét bang zijn voor de dood neigen naar welwillender gedrag, verdergaande acceptatie van de ander en zijn meer bereid tot samenwerken. Dus is het zaak in het reine te komen met je dood. Solomon wil haar boek “Het ultieme geheim” noemen omdat ze verwacht dat haar bewijzen voor leven na de dood een enorme impact zullen hebben op de toekomst van de mensheid. Zelf denk ik dat dat wel mee zal vallen, aangezien bijna alle mensen overal ter wereld en in alle tijden, buiten een handjevol westerlingen na, geloofd hebben dat de dood niet het einde is. Volgens mij is het atheïsme juist een anomalie.

 

Gefilterde werkelijkheid

We gaan nog een stapje verder denken. Net zoals onze perceptie van licht en geluid wordt gefilterd, laten onze hersenen via selectieve aandacht ook het aanbod van informatie waarmee ze constant worden bestookt voor het merendeel voorbij gaan. Ons brein kan slechts op een uiterst klein segment van het universele bewustzijn afstemmen. Neurotechnisch onderzoek heeft aangetoond dat het brein binnenkomende data filtert door middel van een stofje: gamma-aminiboterzuur oftewel gaba. Gaba is een remmer, een beschermende sluier, het beperkt de omvang van het bewustzijn. Om overbelasting door teveel aan informatie tegen te gaan, sluit het delen van het brein af. Bij pasgeboren baby’s en mediterende Tibetaanse monniken blijkt het gaba-niveau uitzonderlijk hoog. Epileptici hebben juist een gevaarlijk laag gaba-niveau, waardoor de hersenen op hol slaan: “… Aanvallen worden geassocieerd met een tekort aan gaba… meditatie met een buitensporig hoog niveau daarvan…”. Bij epileptici schakelt het hele systeem zich uit, waarna het geleidelijk aan weer wordt opgestart. Voordat ‘de gordijnen weer dichtgaan’ wordt vaak een glimp van de ongefilterde werkelijkheid opgevangen die een fase is van puur geluk en vrede, soms gepaard gaand met een uitbarsting van creativiteit, gevoelens van verbondenheid, spirituele verlichting en met de ervaring buiten het lichaam te treden. Solomon vertelt dat tijdens het stervensproces het gaba-niveau tot nul daalt, waardoor alle filters in het brein verdwijnen en de hele realiteit om ons heen binnenkomt. Ons lichaam schakelt uit, ons brein wordt wakker. Ons leven met al onze levenskeuzes trekt aan ons voorbij. De ziel keert terug naar huis. Zie Prediker 12: 7. Het is een heel oud concept dat het stof naar de aarde terugkeert en de ziel naar God, die haar gegeven heeft. Soms lijken briljante geesten een glimp van de onzichtbare werkelijkheid op te vangen: Newton. Einstein en Galileo, religieuze profeten. Zie Nikola Tesla die ooit zei: “… Mijn brein is slechts een ontvanger. Het verkrijgt zijn kennis uit een kern, ergens in het universum…”. Lucide dromen komen aan de orde, waar een complete industrie omheen is ontstaan waarin miljoenen werden verdiend. Er wordt stilgestaan bij de ‘psychotronica’ van de Russen en het geflipte Stargate Project van de Amerikanen tijdens de Koude Oorlog. Brown haalt gerespecteerde denkers aan als Harold Puthoff, Russell Targ, Edwin May, Dean Radin, Brend Dunne, Robert Morris, Julia Mossbridge, Stephen LaBerge en Robert Jahn.

 

Turn on, tune in, drop out

Bepaalde drugs verlagen het gaba-niveau in het brein ook drastisch. De oude Soemeriërs schreven al over mystieke ‘sterrenreizen’ waar een heleboel opium bij kwam kijken. Zie verder “De heerlijke nieuwe wereld” van Huxley of “Drugs in het derde rijk” van Norman Ohler.  Zie de CIA die lsd toediende aan nietsvermoedende studenten, waaronder de Unabomber. Was hij daarom zo labiel geraakt? Zie de experimenten van de aan de psychologiefaculteit van Harvard verbonden Timothy Leary: ‘Turn on; tune in; drop out’.  Over drugs als pad naar verlichting: “… In oude teksten als de ‘Rigveda’ en de ‘Mysteriën van Eleusis’ tot aan Huxley’s klassieker ‘De deuren der waarneming’ uit 1954 werd al gesuggereerd dat psychedelische middelen een manier waren om het menselijk bewustzijn te vergroten en ‘de ongefilterde werkelijkheid’ te kunnen zien…”. Even verder: “… Het Orakel van Delphi had regelmatig visioenen van de toekomst gezien na het inademen van gassen door een spleet in de Parnassus, de Azteken spraken met geesten uit de toekomst terwijl ze onder invloed waren van peyote en de Egyptenaren zagen wat er de volgende dag zou gebeuren na het consumeren van alruin en blauwe lotus. Moderne pioniers – mensen als Castaneda, Burroughs, McKenna, Huxley en Leary – volgden eigenlijk in de voetsporen van iedereen die door de eeuwen heen had geprobeerd zijn geest met chemicaliën te verruimen…”. Toch is Salomon vierkant tegen drugs. Het brein is een ongelooflijk kwetsbaar mechanisme. Drugs zijn een moker die dat mechanisme kapot slaat: “… Drugs veranderen het bewustzijn door een schokkende kettingreactie van neurologische verstoringen, die blijvende gevolgen kunnen hebben. Hoe verhelderend dat op de korte termijn ook kan zijn, op de lange termijn loop je het risico de synaptische integriteit en het evenwicht tussen de neurotransmitters te ondermijnen. De meeste hallucinogenen ontlenen hun effect vooral aan het ontregelen van de serotonine. Dat is een heel slecht idee, want het kan gemakkelijk leiden tot cognitieve stoornissen, emotionele instabiliteit en zelfs een langdurige psychose…”.

 

Virtuele werkelijkheid

Het is allemaal nog veel heftiger als drugs worden gebruikt in combinatie met virtual-reality-immersies. Sommige ‘thrillseekers’ spelen computerspelletjes tijdens het gebruik van designerdrugs. Er wordt voortdurend tegen gewaarschuwd omdat het enorm verslavend is, maar dat zet weinig zoden aan de dijk. De hersenstructuur verandert dermate dat het de normale empathische triggers dempt. Hersenonderzoek toont aan dat veelvuldig kijken naar onlineporno als het ware eelt vormt op het menselijke libido en ongevoelig maakt voor echte seks. Het gevolg is dat zelfs jonge mensen alleen opgewonden kunnen raken met behulp van een verbijsterende hoeveelheid en verscheidenheid aan stimulerende middelen. Krachtige hallucinogenen helpen nieuwe verbindingen te maken in de menselijke hersenen: “… Sommige middelen kunnen samen met een vr-stimulatie een verbijsterend intense ervaring opleveren, vele malen heftiger dan wat er in het normale leven gebeurt. En worden dit soort ervaringen herhaald, dan zouden die met alarmerende snelheid veranderingen aanbrengen in het neutrale netwerk…”.

 

Transhumanisme

Solomon schrijft zelfs over hersenimplantaten die in de toekomst het gaba-niveau in de hersenen kunnen reguleren en over kunstmatige neuronen. Dat betekent de volledige integratie van mens en machine. Zie de cyberpunkfilm “Strange Days”. Bedrijven als Neuralink, Kernal en Synchron zijn volop op het terrein van transhumanisme bezig. Is de menselijke geest het strijdperk van de toekomst?

 

Uitgave: Luitingh-Sijthof – 2025, vertaling Erica Feberwee & Yolande Ligterink, 768 blz., ISBN 978 902 105 653 1,  € 29,99

Rechtstreeks bestellen bij bol: klik hier