Het huwelijk – Tim Keller (met Kathy Keller)

Subtitel: Gods wijsheid over gevende liefde

Is het tij aan het keren?
Pas kreeg ik in de Kalverstraat een gratis tijdschrift in handen gedrukt, “Esta” nr. 8/2012, waarin een artikel van Marleen Janssen: “Pleidooi voor eeuwige liefde – Waarom vreemdgaan als het ‘makkelijk’ kan?”, dat mij uit het hart is gegrepen: “… Elke twee weken hoor ik dat er weer een stel dat ik ken gaat scheiden. Bijna allemaal hebben ze kinderen, en vrijwel altijd is de reden van de scheiding een al te aantrekkelijke buurman. Of een waanzinnig interessante collega. Het lijkt of iedereen vreemdgaat. En: of iedereen het normáál vindt.
Ik vind het niet normaal. Ik vind: eerst je oude breiwerkje afmaken, en dan pas aan iets nieuws beginnen. ‘Nou ja zeg, hoezo dat?’ zeggen mijn vriendinnen. Ze kijken me aan alsof ik uit de middeleeuwen stam.
Wat moet ik zeggen tegen een collega die me toefluistert dat ze zulke fantástische sex buiten de deur heeft, terwijl de kinderen pannenkoeken eten, gebakken door papa die van niets weet? Ik krijg er tranen van in de ogen en prevel iets wat onverstaanbaar blijft. Ik zeg niet: wat leuk voor je. Ik kan het mijn strot niet uit krijgen. Ik ben geen preuts wezen dat losgezongen is van de realiteit. Ik ben van vandaag en ik ben in de war. Is monogamie uit de mode of zo? What’s going on?...”.

Relatietherapeut Aly van Geleuken in datzelfde blad: “… Het verstandshuwelijk van vroeger – ja, ik klink nu misschien wat ouderwets – was zo gek nog niet. Omdat je het met elkaar te doen had, scheiden was niet aan de orde, vond je samen een vorm. Daar zouden stellen anno nu misschien iets van kunnen leren..”.

Tim Keller: “… In de Westerse cultuur van tegenwoordig besluit je om te trouwen omdat je je tot de ander aangetrokken voelt. Je vindt hem of haar geweldig. Maar een jaar of twee later – en heel vaak al een maand of twee later – gebeuren er bijna tegelijkertijd drie dingen. In de eerste plaats kom je erachter hoe egoïstisch deze geweldige persoon is. In de tweede plaats ontdek je dat deze geweldige persoon een soortgelijke ervaring heeft en dat zij je begint te vertellen hoe egoïstisch JIJ bent. En in de derde plaats, ook al geef je dat ten dele toe, je stelt vooral vast dat het egoïsme van de ander een groter probleem is dan dat van jou…”.

Aly van Geleuken: “… Verliefdheid buiten het huwelijk komt sowieso steeds vaker voor. Mensen nemen geen tijd meer om na te denken over wat ze aan moeten met dat gevoel. Er is sprake van een ‘overwaardering’ van gevoelens in het algemeen, en verliefdheid in het bijzonder. Gevoel is leidend bij ingrijpende beslissingen. ‘Dit heb ik nog nooit gevoeld’ en ‘Het overkomt me’ hoor ik vaak. Maar is dat zo? Aandacht is altijd heerlijk en de gevoelens die daarbij horen overkomen je misschien, maar het gaat erom wat je ermee dóet. Over gedrag heb je meer te vertellen dan over gevoelens…”.

Maarten Luther (1483-1546 en vast een gevoelsmens): “… Je kunt niet voorkomen dat er vogels boven je hoofd vliegen, maar je kunt wel voorkomen dat ze nesten in je haar bouwen…”.

Op mijn leeftijd en na 18 jaar huwelijk (met dezelfde) kan ik je wel vertellen dat je van ieder wissewasje tot knetterende ruzie meestal zelf voor de helft het probleem bent. Als je nadenkt, weet je dat best. Dus waarom je partner inruilen voor een ander? Je blijft niet eeuwig gek van verliefdheid. Na verloop van tijd zul je in die ander onherroepelijk ook weer jezelf tegen komen.

Tim Keller: “… Niemand ondervindt zoveel ongemak en pijn van jouw gebreken als je man of vrouw. En daardoor is je man of vrouw zich veel scherper bewust van wat er met je aan de hand is dan anderen in je leven. (…) Als je trouwt, is de ander een grote vrachtwagen die recht door je hart rijdt. Het huwelijk zorgt ervoor dat het slechtste in jou aan het licht komt. Het veroorzaakt je zwakheden niet (ook al geef je de ander misschien de schuld van je uitbarstingen) – het onthult ze. Toch is dat niet slecht. Hoe kun je veranderen in ‘jezelf vol luister’ als je doet alsof je nu al zo ongeveer volmaakt bent?...”. Daar gaat dit boek over: het is een vat vol aanmoediging om 'het goede' in elkaar te ontketenen.

Psycholoog Paul Verhaeghe in “Liefde in tijden van eenzaamheid”:
“… De man-vrouwverhouding wordt vandaag ervaren als zeer problematisch, en dat is nog zwak uitgedrukt. De romantische liefdesverklaringen van weleer klinken hol – voor zover ze nog uitgesproken worden – en vroeger vanzelfsprekende verwachtingen blijven uit. De liefde, dat is maar voor even, ‘voor zolang het duurt’. De jongere generatie spreekt nog nauwelijks in termen van ‘mijn lief’, laat staan van ‘mijn man/vrouw’, nee, zij hebben het over ‘mijn vriend(in)’. De generatie van hun ouders is vaak die van de desillusie, van de niet-ingevulde verwachtingen. Straks krijgen we het Brave New World-effect, waarin de cynicus een langdurige liefdesrelatie niet alleen als onmogelijk beschouwt, maar zelfs als verdacht, als een teken van een psychische stoornis, waarbij de twee ‘abnormalen’ zo snel mogelijk in behandeling moeten. Terzelfder tijd blijft een dergelijke levenslange liefdesrelatie toch datgene waar jong en oud van dromen. De mislukkingen in de realiteit maken die droom alleen maar heviger, samen met het zoeken naar nieuwe invullingen…”.

Volgens Tim Keller is dat niet zo vreemd: “… In het verhaal van de Bijbel voltrekt God zelf het eerste huwelijk (Gen. 2:22-25). Wij hebben een sterk gevoel van verlangen naar het huwelijk. Dat klinkt door in de uitroep van Adam: ‘Eindelijk’, als hij Eva ziet: het onuitwisbare besef dat in het huwelijk een onuitsprekelijke schat besloten ligt…”. (De woorden zijn moeilijk te vertalen. Letterlijk zegt hij: ‘Dit – dit moment!’).

Tim Keller (1950), stichter en pastor van de Redeemer Presbyterian Church in New York City, een kerk waar 6000 mensen naar toe komen, waarvan 80% alleenstaand (!), heeft honderden verhalen over moeizame relaties en verloren liefdes aangehoord, en schreef er als ervaringsdeskundige - samen met zijn vrouw – een verrassend boek over:
“… Ik word moe van al die sentimentele verhalen over het huwelijk. Op bruiloften, in de kerk en op de zondagsschool hoor ik verhalen die de diepgang hebben van een wenskaart. Het huwelijk is een hele hoop dingen, maar allesbehalve sentimenteel. Het huwelijk is heerlijk, maar ook moeilijk. Het is vol vurige vreugde en kracht, maar ook vol bloed, zweet en tranen, vol inzichtgevende nederlagen en uitputtende overwinningen. Ik ken geen enkel huwelijk van meer dan een paar weken oud dat getypeerd kan worden als een sprookje…”.
Kijk; dat vind ik nou realistisch…

Keller bespreekt in zijn boek allerlei onderzoeken waaruit naar voren komt dat het aantal getrouwde mensen dat zegt ‘ZEER gelukkig’ te zijn hoog is: 61 à 62%. De afgelopen 20 jaar blijkt uit verreweg de meeste gegevens dat mensen die getrouwd zijn consequent veel meer voldoening uit hun leven halen dan degenen die alleenstaand of gescheiden zijn of samenwonen. Het meest opvallend is nog wel dat langetermijnstudies laten zien dat tweederde van de ongelukkige huwelijken binnen vijf jaar weer gelukkig worden als men getrouwd blijft en niet van elkaar scheidt. Dit bracht Linda J. Waite, een socioloog aan de Universiteit van Chicago, ertoe om te zeggen dat de voordelen van echtscheiding zwaar worden overdreven. Kinderen die opgroeien in een gezin van twee gehuwde ouders komen twee tot drie keer vaker goed terecht dan degenen bij wie dat niet het geval is. Het is dus zonneklaar dat getrouwd zijn en opgroeien met ouders die getrouwd zijn, een geweldige steun in de rug is voor het menselijk welzijn.

Sinds de Westerse cultuur God uit het oog heeft verloren, zeggen de Kellers, vestigen wij onze hoop op bijna ‘apocalyptische romantiek’: op een perfecte partner die het volmaakte innerlijke en emotionele geluk brengt. Mensen zoeken nu eenmaal niets minder dan ‘verlossing’. Maar zelfs het beste huwelijk kan de lege plek van God in onze ziel niet opvullen.
Hij citeert ene Lauren Winner die zegt: “… Wanneer we ‘verliefd’ zijn, lijkt het alsof we zorgen voor onze geliefde, terwijl we in feite precies het tegenovergestelde doen. We zijn niet aandachtig, maar hebzuchtig. We gebruiken de ander voor onze eigen eer, we verkeren graag in de nabijheid van onze geliefde omdat we genieten van het beeld van onszelf dat weerkaatst wordt. Dit is het tegenovergestelde van christelijke liefde. Dat tegenovergestelde draait helemaal om mij. Zelfs als ik mijn geliefde aanbid – en dat is een reëel gevaar voor smoorverliefde mensen – draait het allemaal om mij, ook al wordt de suggestie gewekt dat het allemaal draait om de ander; het draait allemaal om mij, want ik zie mijn geliefde niet als iemand die door God geschapen en verlost is, maar beeld me in dat hij volmaakt is en heldhaftig, geweldig en precies wat ik nodig heb… ”. Dat heeft haast iets onbarmhartigs; want wie kan er nu aan zulke torenhoge idealen voldoen!
Vaak dreigen relaties te kapseizen, doordat je blind bent voor de gebreken van de ander, en daarna doordat je boos en gedesillusioneerd en blind bent voor de sterke kanten van de ander.
Als de opwinding minder wordt (en die wórdt minder, niemand kan een staat van voortdurend geëxalteerde turbo-liefde volhouden), vinden partners het al gauw tijd voor verandering. Daarom zijn veel stellen ook zo kwetsbaar voor affaires; je komt namelijk al gauw iemand tegen die aantrekkelijker lijkt dan degene bij wie je hoort.

Ook al voel je niets, toch moet je in de liefde 'aktie ondernemen'; niet bij de pakken neer gaan zitten, maar ‘doen’ – zegt Keller. Je kunt je partner niet veranderen; je kunt wel jezelf veranderen. Zet je in voor de belangen van de ander. Dat is hard werken ‘maar daar zijn we op gebouwd’. De ander is gave en opgave. Het rare is dat het bijna een kosmisch principe lijkt dat als je daden van liefde bewijst, je gevoel volgt. Dan komt de liefde vanzelf. Het graan valt in de aarde, en sterft, voordat het groeit. God vraagt van je dat je jezelf verloochent, dat je jezelf verliest, om jezelf te vinden: “… Sommigen durven zelfs de stelling aan dat alles op die manier werkt. Je moet bereid zijn om iets prijs te geven, wil het echt van jou worden…”. Je moet de onvolwassen incarnatie van je liefde laten ‘sterven’, zodat ze kan opstaan tot een nieuw leven. De liefde waarin je dan groeit zal wijzer, rijker, dieper en minder veranderlijk zijn. Het is paradoxaal, het is onnatuurlijk, maar dat is wel het fundament van het huwelijk.

Ook leuk: “… Binnen het huwelijk vinden er vanwege sekseverschillen conflicten plaats die de kracht hebben van een aardbeving. Het probleem is niet dat het andere geslacht anders is, maar dat zijn of haar verschillen ‘onzinnig overkomen’. Van homoseksuele vrienden, zowel mannen als vrouwen, heb ik gehoord dat homoseksuele liefde onder meer zo aantrekkelijk is, omdat het veel makkelijker is dan liefde voor iemand van het andere geslacht…”.
Mannen willen volwassen worden door verbindingen te verbreken, vrouwen noemen dat zelfzuchtig. Vrouwen willen volwassen worden door verbindingen te leggen: mannen noemen dat afhankelijk. Zoals overal in de natuur, zijn wij tegenovergestelde deeltjes, die om in evenwicht te blijven, elkaar omarmen.

Dit geweldige boek lijkt mij de perfecte uitleg van wat Claire Corbett een au-pair in een paar zinnen laat zeggen in haar eveneens geweldige debuutroman “Vleugels” (zie mij blog van 16.06.12), die deze maand uitkomt:
“… Dus daarom gaven Peter en Avis (ouders) nooit om Hugo (kind) en deed ik dat wel. Doe ik dat wel. Dat heb ik nooit begrepen. Zij hebben nooit iets opgegeven, nooit iets geriskeerd, en hoe minder ze iets voor hem deden, hoe minder ze van hem hielden. Ik dacht dat het andersom werkte: dat ze niets voor hem deden omdat ze niet van hem hielden. Misschien dachten ze dat zelf ook wel. Ze vroegen zich vast af wat er met ze aan de hand was. Als ze dag in dag uit hadden gedaan of ze van hem hielden, zijn billen hadden schoongeveegd, hem in bad hadden gedaan, hem hadden gevoed, elke nacht uit bed waren gekomen, dan was die liefde wel gekomen. Als je liefde wilt, zul je er werk voor moeten verzetten…”.

Tim Kellers boodschap: vecht voor je huwelijk...

“Het huwelijk” is voor €19,95 rechtstreeks te bestellen bij internetboekhandel IZB-Ark als je hier klikt (voor meer informatie over IZB-Ark: zie kolom hiernaast).

Uitgave: Van Wijnen - 2012