Happy Me. Verdwaald in de New Yorkse geluksindustrie – Sanne Bloemink

Het tweede boek dat ik las in de categorie ‘niets meer te wensen, maar toch niet gelukkig’ is het schrijnend-hilarische relaas van Sanne Bloemink (journalist voor o.a. Vrij Nederland, De Groene Amsterdammer en Het Parool en schrijfster van “Hypermamma. De valkuilen van het moderne moederschap” - 2008), over haar zoektocht naar geluk en wellness in The Big Apple. Sanne’s man kreeg een topbaan als advocaat aangeboden in New York. Ze hadden drie leuke kindjes en een appartement aan de Hudson. Wat moet je nog meer! Iedereen jaloers: ‘wat ben jij een zondagskind’. Niet dus. Sanne schaamde zich kapot, maar moest constateren dat ze zich doodongelukkig voelde. Dus ging ze eens kijken hoe ze haar situatie kon verbeteren. Aaf Brandt Corstius in het voorwoord: “Hier uw specialist in luxeproblemen”…

Geluk: het nieuwe toverwoord
Wat bedoelt Sanne Bloemink precies met ‘de geluksindustrie’?
“… Onder deze industrie versta ik niet alleen de immer groeiende zelfhulpmarkt in de vorm van boeken, video’s en workshops die beloven jouw ‘marktwaarde’ (hoor ik hier niet de echo van Paul Verhaeghe?! – zie mijn vorige blog) te verhogen, of het nu gaat om de arbeids- of om de huwelijksmarkt. Onder de geluksindustrie versta ik ook de steeds verder uitdijende markt voor wellness, yoga, reiki, life coaches, detox-kuren, alternatieve ‘healing’, meditatie en bewegingsprogramma’s die ons allemaal beloven te helpen in onze jacht op geluk en vervulling…”. Het merkwaardige is dat haast al deze ‘sluiproutes’ naar heling op Oosterse leest zijn geschoeid. Men spreekt dan ook wel over de ‘easternization of the West’.
Bloemink: “… In de westerse samenleving zijn we ervan overtuigd dat geluk maakbaar is, dat we het wonder zelf kunnen afdwingen. Dat geluk iets is waar we recht op hebben, maar ook dat het iets is waar we mee aan de slag moeten, waar we zelf verantwoordelijk voor zijn. Falen is geen optie!...”.
“Gij zult gelukkig zijn”. Geluk is het nieuwe toverwoord. In Nederland hebben we zelfs een ‘geluksprofessor’. En gelukkig is geluk ‘te koop’!

Enge feestjes
Ik heb me krom gelachen om Sanne’s visie op feestjes en sociale verplichtingen. Sanne is geen fuifnummer en van werkbijeenkomsten krijgt ze ‘uitslag in haar nek’. Ze ligt veel liever vrijdagsavonds in een joggingbroek op de bank naar haar favoriete tv-programma te kijken, dan dat ze zich presenteert aan de zijde van haar man tijdens enge en vervelende personeelsfeestjes (en ik ook, eerlijk gezegd). Ze schittert dan ook regelmatig door afwezigheid, en zegt tegen haar partner dat dat juist een goed teken is, omdat iedereen vast denkt dat hij een zeer onafhankelijke vrouw heeft getrouwd met een onwaarschijnlijk druk eigen leven: “… ‘Maar je ligt alleen maar op de bank te lezen,’ brengt hij hier tegenin. Wat mij betreft doet dat niets af aan mijn theorie: dat hoeft toch niemand te weten?...”.
Als ze thuis een feestje organiseert waar ze echt niet onderuit kan, valt ze halverwege de avond flauw van de zenuwen, en draagt, of liever gezegd ‘sleept’ haar man haar naar bed, waarna het partijtje succesvol doorgaat, zónder haar.
Ze vertelt hoe ze in een vorig leven als advocaat, s’morgensvroeg al huilend onder de douche stond omdat ze er tegenop zag zich in een mantelpakje te hijsen en op hoge hakken naar bijeenkomsten te gaan waar ze met gladde cliënten zou moeten praten. Ze ontwikkelde een curieuze koffiefobie, met hartkloppingen, vuurrode konen, en onbedwingbaar trillende handen als ze een kopje moest pakken.

Sell the ill to push the pill
Wat heb je jezelf toch allemaal áángedaan, meis; dacht ik tijdens het lezen. Sanne voelde zich onzeker en verlegen. Maar hoe erg is dat nu helemaal? Kan het niet zo zijn, dat een baan gewoon niet bij je past? Ben je ‘ziek’ als je als de dood bent voor sociale bijeenkomsten? Moet je dan aan de angstwerende en spanningsonderdrukkende medicijnen? De scheidslijn tussen karakter en ziekte is vaak moeilijk te trekken. Als wij sociaal en extravert gedrag verheffen tot de norm, en introvert en verlegen gedrag beschouwen als afwijkend, hebben de grootbekken de hele wereld in plaats van de halve. Dát is pas eng! Sanne Bloemink constateert hetzelfde als Paul Verhaeghe: wij medicaliseren sociale problemen. Verlegenheid wordt een ziekte in plaats van een (soms best wel charmante) eigenschap. En voor ziektes worden medicijnen uitgevonden die heel veel geld opleveren: “sell the ill to push the pill”. New York hangt vol met reclame voor dit soort middelen.
Gelukkig groeit het verzet tegen deze ‘medicalisering van onderprestatie’ en voorspelde trentwatcher Lidewij Edelkoort augustus dit jaar in “Zomergasten” zelfs dat introversie “mode” gaat worden. Hallelujah: “De zachte krachten zullen zeker winnen” (Henriëtte Roland Holst 1869-1952)!

De heilige graal
De heilige graal van de geluksindustrie is ‘het ware zelf’. Allerlei programma’s beloven je te helpen om je authentieke zelf te vinden, waar grenzeloos geluk en alomvattende vrede voor het opscheppen liggen, en dat helemaal niet bestaat volgens prof. Paul Verhaeghe (zie mijn vorige blog). Het ware zelf is vooral Big Business en in de praktijk blijkt de zoektocht naar echtheid een narcistisch pad:
“… Als iedereen zichzelf ‘echt’ noemt, zul je nog harder moeten werken om te bewijzen dat jij écht echt bent. Nog echter dan echt, het allerechtst…”. Een nieuwe ratrace is geboren: wie leeft het meest ‘écht authentieke’ leven?! Vooralsnog lijkt het voornamelijk een manier om je te onderscheiden van het gewone voetvolk.
Wat tegelijk totaal strijdig is met dat ten alle tijden ‘jezelf zijn’ is het opgelegde ‘positief-denken-idee’ in de geluksindustrie. Sanne Bloemink heeft het over een ‘dwingende en infantiele roze wereld’ die wederom geliëerd is aan de gedachte dat wij autonome schepsels zijn die ons lot in eigen hand hebben. Wetenschappelijk is b.v. nooit bewezen dat wij door positief denken kanker kunnen genezen. Wel is bewezen dat licht depressieve mensen beter kunnen luisteren naar, en empatischer en gevoeliger reageren op, anderen.
En dan moeten we vooral ook nog ‘leven in het nu’. Dat valt niet mee, want dat
“… vereist dat we onze frontale hersenkwab ervan overtuigen om niet te doen waarvoor het juist is ontworpen…”, volgens psycholoog Daniel Gilbert, wat net zoiets is als je hart vermanen dat het niet mag kloppen.
Sanne Bloemink vindt denken aan de toekomst juist een zegen: “ … Zo denk ik regelmatig aan een toekomst waarin ik slanker en mooier ben, waarin ik woon in een opgeruimd huis waar alles zijn ‘eigen, vaste plek’ heeft, en waarin ik eeuwige roem heb vergaard met verschillende bestsellers, zonder dat ik daarvoor overigens hoef te verschijnen voor enge interviews… Hoe ernstiger de situatie, hoe verder ik vooruitkijk. In het ergste geval ga ik zelfs jaren vooruit en stel me voor dat de kinderen het huis uit zijn: wat zal het gezellig zijn als ze dan langskomen met kerst en wat zullen we dan blij zijn dat we er drie hebben…”.
Aardig positief gedacht, toch?!

Ontvriend
Sanne Bloemink ontmoet goeroe’s die zorgen dat je niet meer over jezelf hoeft na te denken: heerlijk, maar wel de infantilisering ten top. Dan toch maar liever een psychiater die je stimuleert om dat juist wel te doen (natuurlijk: “Gnothi seauton”/ Ken uzelf. Daar kwamen de oude Grieken al mee).
Sanne slikt anti-depressiva en vraagt zich precies hetzelfde af als prof. Paul Verhaeghe: “… Zijn die pillen niet gewoon placebo’s? Leef ik niet in een wereld waarin negativiteit of somberheid simpelweg niet wordt geaccepteerd? Is het niet zo dat mijn gebrek aan geluk een duidelijke oorzaak heeft en dat we op zoek moeten gaan naar die oorzaak? Of een reden die niet in mijn hersenen besloten ligt, maar in de wereld buiten mezelf, in de Upper West Side met al die rare mensen?...”.
Ze praat met natuurfreaks die zich hebben teruggetrokken op het platteland om zelfvoorzienend te gaan leven, een eigen moestuin bebouwen en kippen houden, maar “… blijft het vervullend, ook na een aantal jaren? Komt er niet een dag waarop je die kippen een rotschop wilt geven en de zelfgemaakte jam je de strot uit komt? En kun je dan nog terug? Of zit je dan gevangen in het kippengaas?...”.
Het absolute dieptepunt is bereikt als Sanne totaal van slag raakt wanneer haar ‘nanny’ haar ‘ontvriend’ op Facebook, omdat het niet handig is om vrienden te zijn met je werkgever als je de wereld wilt laten weten: ‘Bah, weer maandag! Helemaal geen zin vandaag!’. Ze is de enige die de foto’s van haar kinderen ‘liked’ en die een kakkerlak in de gootsteen voor haar wil dood maken. En dan “… begint het me te dagen: ik ben verdomd eenzaam…”.

Verbondenheid
Wat Sanne Bloemink mist is ‘verbondenheid’. Het gevoel ergens bij te horen. Een netwerk waar ze niet alleen welkom is als ze succes heeft, maar waar ze ook waardevol is wanneer pech en tegenslag hun tol eisen. Waar ze kwetsbaar mag zijn. Waar zorg de plaats inneemt van succes.
Ze zegt dat ze het jammer vindt dat ze niet kan ‘geloven’. Dat snap ik, want uit eigen ervaring weet ik dat een geloofsgemeenschap misschien wel juist dé ultieme plek is waar je anderen ontmoet met wie je een haast vanzelfsprekende verbondenheid kunt ervaren, zonder dat het er toe doet wie je bent of wat je doet (als het goed is).
Ze komt tot precies dezelfde conclusies als prof. Paul Verhaeghe: de jacht op succes voelt intens alleen. Wij zijn groepsdieren; wij kunnen daar helemaal niet tegen. De geluksindustrie is vooral een symptoom van het isolement waarin wij ons bevinden; een signaal van onvrede en van een reusachtig maatschappelijk tekort.
En verder: “… weet je eigenlijk al meteen dat niemand in de geluksindustrie de waarheid in pacht heeft. Als dat het geval was zou je maar één boek, cd of cursus hoeven te kopen en daarna zou je klaar zijn. Gelukzoekers zijn in de regel juist vaak grootverbruikers, ze houden het niet bij één boek of één cursus, want ze blijven ongelukkig. Dus gaan ze door met zoeken naar de speld in de hooiberg en blijven ze kopen, kopen, kopen…”.

Wat een eerlijk, intelligent en vooral ‘verschrikkelijk’ leuk boek (192 blz., inclusief zwart-wit fotootjes, gekke lijstjes, en ingelaste uitlegteksten)!

Sanne Bloemink op 28 augustus 2012 in 'Dit is de dag' - Radio 1:


“Happy me” is voor €15,95 rechtstreeks te bestellen bij internetboekhandel IZB-Ark als je hier klikt (voor meer informatie over IZB-Ark: zie kolom hiernaast).

Uitgave: Nieuw Amsterdam - 2012